Postojna Jama
Jaskinia Postojna to perta Krasu, krainy rozciągającej się między Postojna i Triestem, gdzie obficie występują rzadkie zjawiska przyrodnicze: pola żebrowe, lejki krasowe, jaskinie i przepaście, znikające rzeki i wysychające jeziora. Niektóre z tych zjawisk, powstałych na skutek wypłukiwania rozpuszczalnych skal wapiennych, zostały opisane w Słowenii po raz pierwszy, stąd też Słowenia uważana jest za krainę klasycznych form krasowych.
Zwiedzanie Jaskini Postojna trwa półtorej godziny. Dla celów turystycznych przystosowano 5, 200 km korytarzy. Dwukilometrowy odcinek trasy początkowej zwiedzający pokonują kolejką elektryczną, po czym około 1km poruszają się pieszo, oglądając najpiękniejsze fragmenty jaskini między Kalwarią (Velika góra), Pięknymi Grotami (Lepę jamę) i Salą Koncertową (Koncertna dvorana), skąd kolejka podziemna rusza w drogę powrotną, ku wyjściu z jaskini.
Kolejka przejeżdża najpierw przez korytarze Starej Jaskini. Te fragmenty jaskini odkrył w roku 1818 mieszkający w tej okolicy Luka Ceć. Od tego czasu speleolodzy odkryli nowe korytarze i przeprowadzili szczegółowe badania nad wiekiem jaskini, jej początkami, rozwojem i procesami krasowymi, które - zarówno dla nauki, jak i gospodarki - są nadal interesujące.
Samo wejście do jaskini było znane dużo wcześniej. Napisy na ścianach korytarzy wejściowych świadczą o tym, że jaskinię penetrowano już w XIII wieku. Pierwszą kolejkę podziemną zbudowano tu w roku 1872. W roku 1884 naturalne sposoby oświetlania wnętrza grot za pomocą pochodni, świec, lamp olejowych i acetylenowych zastąpiono oświetleniem elektrycznym. W roku 1967 zbudowano dwutorową, okrężną kolejkę podziemną, co sprawia, że najpiękniejsze fragmenty
Jaskini Postojna może podziwiać dziennie nawet 14 000 turystów. W latach osiemdziesiątych XX wieku co roku zwiedzało jaskinię około 900 000 turystów z całego świata, w ostatnich latach przyjeżdża tutaj od 500.000 do 600.000 turystów rocznie.
Znalezione w jaskini kamienne narzędzia pozwoliły archeologom ustalić, że zarówno Jaskinię Postojna, jak i inne okoliczne groty zamieszkiwał praczłowiek przed ponad 50 tysiącami lat, o czym świadczą liczne odkryte tu kości wymarłych zwierząt, między innymi niedźwiedzia jaskiniowego.
Jaskinia Postojna jest ważnym i chronionym pomnikiem przyrody słoweńskiego krasu.
POWSTANIE JASKINI I KORYTARZY
Jaskinia Postojna ukształtowała się w skale wapiennej, jaka powstała w morzu przed 70 milionami lat, w okresie kredy. W okresie triasu morze ustąpiło i na lądzie rozpoczęły się procesy krasowe. W epoce pliocenu, przed około trzema milionami lat, rzeki powierzchniowe zaczęły ciekami podziemnymi w skale wapiennej odpływać na północ, do ówczesnego Morza Panońskiego, którego pozostałością jest dzisiaj Morze Czarne. Podziemne cieki wyżłobiły korytarze na trzech poziomach. Najstarsze suche korytarze położone są najwyżej, w wielu miejscach są zniszczone i niedostępne. Najmłodsze są korytarze wodne, znajdujące się 15-20 m pod nami, które to korytarze żłobi obecnie podziemna rzeka Pivka. Widać ją przed wejściem do jaskini, potem znika pod ziemią i tu można ją jeszcze zaobserwować w Czarnej Jaskini (Crna jama), Jaskini Wyspowej (Otośka jama) i Jaskini Pivka.
Najobszerniejsze, środkowe piętro jaskini wydrążyła poprzedniczka rzeki Pivki na początku epoki lodowcowej, 1.6 miliona lat temu. Na skutek pogłębiania się zjawisk krasowych - rozszerzania się szczelin i pęknięć w skale wapiennej - rzeka spływa coraz niżej, tam żłobi nowe kanary, a wyższe partie korytarzy zalewa jeszcze tylko sporadycznie, coraz rzadziej. Ostatni raz zdarzyło się to w korytarzach średniego poziomu ?0 000 lat temu. na co wskazują, napływowe ily, które znaleźć można w strukturze starszych i młodszych stalaktytów.
BOGACTWO NACIEKÓW
Jaskinia Postojna słynie z niezwykłego bogactwa nacieków o zróżnicowanych barwach i kształtach.
Nacieki są różnej wielkości. Najmniejsze są rurki i stalaktyty zwisające ze stropu, największe zaś stalagmity i wyrastające z. podłoża kopy Na ścianach obserwujemy tzw. draperie i zasłony. Stalaktyty i stalagmity zrastają się. tworząc charakterystyczne naciekowe filary.
Nacieki powstają podczas naturalnych procesów fizyko-chemicznych. Przenikająca w głąb z powierzchni deszczówka rozpuszcza skałę wapienną. Kiedy krople wody osiągają strop jaskini, wytrąca się z nich węglan wapnia w kształcie delikatnych stalaktytów. Wiele kropel pada na dno jaskini, gdzie pozostały węglan wapnia odkłada się w postaci rożnie ukształtowanych stalagmitów. Kształt nacieków zależy od intensywności spływania kropel, ilości rozpuszczonego i wytraconego węglanu wapnia oraz ilości opadów i grubości pokrywy roślinnej na powierzchni. Na kolor nacieków wpływają różne dodatki, które deszczówka przynosi z powierzchni pod ziemie. Na czerwono barwią je krasowe iły bogate w tlenki żelaza, barwę czarną i szarą nacieki zyskują na skutek znajdujących się w wodzie tlenków manganu
Formy naciekowe zróżnicowane są nie tylko pod względem kształtów i kolorów, ale także wieku. Najstarsze datowane nacieki w jaskini Postojna zaczęły powstawać 500 000 lal temu Nacieki przyrastają bardzo powoli. Specjaliści ustalili, że w ciągu dziesięciu lal przybywa im zaledwie 0,1mm. maksymalnie 1mm długości. Jeśli naciek ulegnie uszkodzeniu lub złamaniu, nie można go już odtworzyć.
KLIMAT W JASKINI
W jaskini panuje stała temperatura, zimą i latem jest tu około 10oC. Powietrze natomiast zmienia się w zależności od pory roku. Latem ciągnie z wnętrza jaskini chłodne powietrze, zima zaś zimne powietrze zewnętrzne wywiewa z jaskini cieplejsze powietrze poprzez szczeliny i pęknięcia w stropie. Dlatego też w zimne dni można dostrzec nad jaskinią liczne kominy powietrzno i slupy mgły. Kiedy zima jest mroźna, przy wejściu tworzą się lodowe nacieki.
KALWARIA (Velika góra)
Kalwaria te najwyższy punkt podziemnej trasy, który znajduje się 40rn nad wejściem do jaskini. Góra powstała z odłamanych bloków skalnych, które oderwały się od stropu dawnej groty na skrzyżowaniu podziemnych korytarzy. Strop ma tu grubość 60 m, a |ego naturalne sklepienie łukowe sprawia, że jest bardzo mocny. Na górze widać ogromne i bogate wapienne formy naciekowe powstałe wskutek strącania się z przeciekającej tu ze spękanego stropu wody
MOST ROSYJSKI - PIĘKNE GROTY
Fragment Jaskini Postojna nazywany Pięknymi Grotami to prawdziwa perlą naszego podziemnego świata. Korytarz o długości ponad 500 m odkryto w roku 1891, jednak do celów turystycznych przystosowany został dopiero w roku 1926. Znajduje się tu szereg pięknych grot. Biała (Bela dvoranal, Czerwona (Rdeća dvorana). Rurkowa (Dvorana cevćic), które wypełniają białe i czerwone stalagmity oraz drobne stalaktyty - rurki i tzw. makarony. Do Pięknych Grot prowadzi Most Rosyjski wybudowany podczas pierwszej wojny światowej przez jeńców rosyjskich Droga powrotna prowadzi korytarzem biegnącym tuż pod tym mostem. Grota Rurkowa została tak nazwana ze względu na wielkie ilości zwisających tu ze .stropu stalaktytów przypominających cienkie spaghetti. Z Pięknych Grot droga prowadzi przez 100-metrowy sztuczny chodnik do Korytarza Rosyjskiego (Ruski rov). Stąd w kierunku Czarnej Jaskini i Jaskini Pivka prowadzi inny sztuczny pół kilometrowy tunel. Tym to korytarzem 23 kwietnia 1944 nadeszli partyzanci z Czarnej Jaskini, zbliżyli się do niemieckich składów paliwa położonych przy głównym wejściu i wysadzili je w powietrze, po czym tą sama drogą, przez Korytarz Rosyjski i Czarną Jaskinię, wrócili na powierzchnię. Z Korytarza Rosyjskiego schodzimy do najniżej położonego punktu na podziemnej trasie jaskini. 20 metrów poniżej poziomu wejścia i ponad 100 metrów pod powierzchnią Dokładnie nad tą komora znajduje się Grota Rurkowa, którą oglądaliśmy wcześniej Droga wiedzie obok najpiękniejszego nacieku - stalagmitu Brylant, symbolu jaskini, podnóżem Kalwarii, obok stacji kolejki, na której zaczynaliśmy pieszą wędrówkę po jaskini w kierunku Sali Koncertowej, największej groty w Jaskini Postojna. Jej wysokość przekracza 40 metrów i pomieścić może do 10 000 osób. Echo jest tu bardzo wyraźne, a pogłos jest słyszalny przez prawie 6 sekund. Powierzchnia tej groty wynosi 3000 nr'. Organizuje sic tu czasami uroczysto koncerty W pobliżu Sali Koncertowej znajduje się nowa stacja kolejki elektrycznej, gdzie czeka już kolejka, by zabrać nas w drogę powrotną.
FAUNA JASKINI - ODMIENIEC JASKINIOWY
W krasowym podziemnym świecie Jaskini Postojna żyje wiele zwierząt jaskiniowych - rzadkie gatunki chrząszczy, pająków, świerszczy, raków, stonóg. Najciekawszy wśród nich jest odmieniec jaskiniowy, ogoniasty płaz - określany też łacińskim terminem Protcus anguinus. Jego ciało długości do 30 cm jest białawe lub różowe, oczy ukryte są pod skórą, oddycha pierzastymi, zewnętrznymi skrzelami. Żyje do 100 lat i znaleźć go można tylko w wodach jaskiniowych Krasu Dynarskiego, gdzie odżywia się mikroskopijnie małymi stworzeniami. Naukowcy w warunkach laboratoryjnych ustalili, że odmieńce sa jajorodne. Nikt jeszcze w warunkach naturalnych me zdołał zaobserwować jak przebiega ich rozmnażanie. Z niedostępnych wodnych szczelin przedostają się do rzek podziemnych, skąd odławia się je wyłącznie do celów badawczych. Jako gatunek unikalny odmieniec jaskini nowy znajduje się pod ścisłą ochroną. Osobniki znajdujące się w pokazowym basenie pozostają w nim tylko przez dwa miesiące, potem wracają na wolność i zastępuje się je na kolejny sezon innymi.
