Chełm miasto podziemi kredowych
Dodam, że Chełm był pierwszą "stolicą" Polski po II Wojnie Światowej, przez kilka dni to tutaj niestety ogłoszono Manifest Lipcowy 22 lipca 1944 roku (oryginał można zobaczyć w muzeum ul. Lubelska 56a naprzeciw Urzędu Miasta za sklepem społem).
Atrakcje turystyczne:
1. Podziemia kredowe.
2. Bazylika NNMP.
3. Grodzisko (Wysoka Górka, Górka Chełmska, Wzgórze Widokowe).
4. Dzwonnica.
5. Kościół pw. Rozesłania św. Apostołów.
6. Klasztor Pijarów.
7. Brama Uściługska.
8. Pałac biskupów unickich.
9. Kościół i klasztor Reformatów.
10. Cerkiew pw. św. Mikołaja obecnie muzeum.
11. Cerkiew prawosławna pw. św. Jana Teologa.
12. Mała Synagoga w Chełmie obecnie pizzeria.
13. Ruiny ratusza na placu Łuczkowskiego.
14. Pałac Kretzschmarów.
15. Zespół Szkół Mechanicznych.
16. Gmach Dyrekcji.
17. Magistrat.
18. Cmentarz żydowski, prawosławny i wojenny w Chełmie.
19. Deptak ulica Lwowska.
20. Fontanna na Placu Gdańskim.
21. Muzea x 5.
22. ...
Wycieczkę zaczynam od zwiedzania Podziemi kredowych jest to unikatowy zabytek górnictwa kredowego, jedyny tego typu w Europie. Powstały w średniowieczu na skutek wielowiekowej eksploatacji kredy z zalegających pod miastem pokładów. Mieszkańcy średniowiecznego grodu chełmskiego wykopywali cenny budulec w piwnicach własnych domów, tworząc w ten sposób długie korytarze, w których magazynowali towary, czasami urządzali "imprezki", wielokrotnie używane były jako schronienie przed najazdami tatarów.
Bardzo ciekawa i atrakcyjna podróż pod miastem, robi duże wrażenie, na mnie oprócz podziemi chełmskich takie wrażenie wywarła jaskinia Raj, nie polecam podziemi w lublinie mało atrakcyjne 😢 Ciekawe są również w Sandomierzu.
Oczywiście spotkanie z duchem Bielucham robi duże wrażenie na młodszych uczestników wyprawy. Jak wyszedłem już z podziemi to niestety ale miałem białe rękawy od korytarzy kredowych, chodź uważałem a by się nie opierać 🙂
Ceny biletów: 6 zl ulgowy 9 zl normalny przewodnik wliczony w cenę biletu, wyprawa trwa około 1 godziny, długość 2km, godziny zwiedzania :11,13,16.
Poniżej wejścia do podziemi znajduje się muzeum ul. Lubelska 57. wejście w czwartki jest darmowe, bilety kosztują do 1 budynku ulgowy 2zl, normalny 4zl, do wszystkich budynków ulgowy 4zl, normalny 6 zl. Po zwiedzeniu wychodząc z muzeum kierujemy się na prawo w kierunku kościoła barokowego pw. św. Andrzeja Apostoła, zbudowany w latach 1737-1750 wg projektu Pawła Fontany. Mały skromny kościółek ale bardzo uroczy. Wracamy pod wejście do podziemi, i kierujemy się w górę, naszym oczom ukazuje się kościół pw. Rozesłania św. Apostołów jest to bezcenny zabytek Chełma. Znajdują sie tam freski które są podświetlane, mnie naprawdę zauroczyły swoim bogactwem.
Zaprojektowany przez Pawła Fontanę późnobarokowy kościół. Został wybudowany w latach 1753-1763. Posiada ciekawe wnętrze, niezmienione od czasu budowy. Ufundowany w XV w. przez króla Władysława Jagiełę na pamiątkę zwycięstwa pod Grunwaldem, w czym 16 chorągiew ziemi chełmskiej, walcząca pod znakiem Białego Niedźwiedzia, miała znaczący udział w zwycięstwie nad Krzyżakami. Po prawej stronie znajduje się muzeum - galeria ul. Lubelska 55. Po drugiej stronie ulicy znajduje się były hotel Viktoria, idąc w górę znajdziemy się na Placu Łuczkowskiego - centrum miasta (stare miasto). Znajduje się tam zabytkowy kiosk "Ruch", pomnik przyrody ajlant gruczołowaty - obwód 205 cm i wysokość ok. 15 m. Obok znajduje się pomnik Niepodległości, fundamenty ratusza oraz studnia. W kierunku północnym znajduje się miejski deptak z licznymi klubo-kawiarniami. Z południowej części w dół uliczką mieści się synagoga mała obecnie pizzeria, idąc dalej w dół natrafimy na cerkiew św. Jana Teologa, wybudowana w latach 1846-1849. Pełni ona obecnie rolę "konkatedry" arcybiskupa Abla władyki prawosławnej diecezji lubelsko-chełmskiej. W Chełmie z tego co mi wiadomo było cztery cerkwie. Zachowały się dwie w czym jedna jako muzeum. Wzajemne stosunku polsko-ukraińskie popsuły się, gdy w 1938 r. władze na Chełmszczyźnie zburzyły 127 świątyń prawosławnych, w tym 91 cerkwi, 10 kaplic i 26 domów modlitwy, był to "odwet" za lata prześladowań ludności rzymskokatolickiej oraz unickiej. Co z mojej strony jest bardzo karygodne dla obu stron.
Niedaleko cerkwi jest Plac Gdański na którym znajduje się fontanna jedyna w mieście, ale za to okazała ! Z placem wiąże się długa historia np. mieścił się tu kościół św. Ducha oraz szpital, przy budowie fontanny znaleziono groby wraz ze szczątkami ludzkimi, w latach komunistycznych stał tu pomnik braterstwa broni polsko-radzieckiej na wysokim 5 metrowym cokole, obecnie mieści się na cmentarzu wojennym w lesie Borek.
Wracając na trasę wędrówki czyli na plac Łuczkowskiego zmierzamy do bazyliki NNMP, idąc w górę możemy skręcić w ostatnią uliczkę po prawej stronie ulicy Lubelskiej przed wejściem na "Górkę", znajduje się tam muzeum umieszczone w dawnej cerkwi św. Mikołaja.
Zdążając ku Bazylice NNMP, skręcamy na tzw. wysoką górkę lub grodzisko. Pod ziemią znajdują się pozostałości palatium książęcego z XIII w. oraz cerkwi pw. św. Jana Złotoustego, wybudowanych przez króla halicko-wołyńskiego Daniela Halickiego. Badania archeologiczne odkryły również pozostałości kamiennej wieży datowanej na XIV w., wybudowanej być może na polecenie Kazimierza Wielkiego. Zachowały się również fundamenty cerkwi pw. św. Cyryla i Metodego, zbudowanej w 1875 r. i rozebranej po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Ze wzgórza rozciąga się panorama na miasto (krzaki i zarośla na zboczu utrudniają podziwianie widoków), ale widok z wieży wynagradza wszystkie wysiłki 🙂
W końcu docieramy do Bazyliki Narodzenia Najświętszej Marii Panny pierwsza, świątynia zbudowana została w XIII w. przez króla halicko-wołyńskiego Daniela Halickiego jako cerkiew prawosławna. Obecna barokowa świątynia zaprojektowana przez Pawła Fontanę powstała jako katedra unicka (grecko-katolicka) w latach 1736-1757. Budowniczym świątyni był Tomasz Rezler W latach 1875-1915 sobór prawosławny. Od 1919 kościół rzymskokatolicki. W latach 1940-1944 ponownie cerkiew prawosławna. Tytuł bazyliki mniejszej nadał świątyni papież Jan Paweł II.
Dzwonnica zbudowana została w 1878 r., przebudowana i podwyższona w 1939 r. Otwarta dla ruchu turystycznego w czerwcu 2008. Cena biletu ulg. 2 nor. 3 zł. Z każdego okna wieży rozciąga się zapierający dech w piersiach widok. Polecam. Również polecam dzwonnicę widokową w Lublinie tzw. Brama Trynitarska z której również widok na Lublin jest przepiękny.
Brama Uściługska (zwana inaczej Bramą Bazyliańską, Klasztorną lub Zamkową) brama z okresu wczesnego baroku z 1616 roku jeden z najstarszych zabytków miasta. Jedyna (z 5-6) zachowana do naszych czasów brama miejska Chełma. Podobno stoi w miejscu pochowania króla Rusi halickiej Daniela Halickiego.
Na Górce znajdują się również: Pałac biskupów unickich – zbudowany w latach 1711-1730. Przebudowany 1876-1886 i 1920. Obecnie Kancelaria Parafialna. Budynek Bractwa Bogarodzicy – zbudowany w 1904 roku. Obecnie plebania. Organistówka – niewielki obiekt z 1875 roku przy wjeździe na Górę Zamkową od strony ul. Hrubieszowskiej. Obecnie siedziba Państwowego Konserwatora Zabytków w Chełmie. Dom Pielgrzyma – miejsce noclegu pielgrzymów zmierzających do Chełma. Dawny budynek gospodarczy klasztoru Bazylianów.
Za bramą Uściługską znajduje sie park, skręcając w lewo w dół, idąc zgodnie z murem obronnym dochodzimy do (tzw. ronda Grabczuka (marszałek województwa lubelskiego) jedno z dziwniejszych rond w Polsce) Zespółu Szkół Mechanicznych jest to stary budynek szkolny, położony przy ul. Pocztowej. Został wybudowany w 1878 roku. Obok znajduje się przepiękny Pałac Kretzschmarów, eklektyczny pałacyk powstały pod koniec XIX wieku. Dawniej mieścił się tam urząd poczty, obecnie Urząd Stanu Cywilnego.
Jesteśmy na ulicy pocztowej niegdyś było to getto żydowskie ponieważ na tej ulicy mieszkało najwięcej Żydów, przed wybuchem II Wojny Światowej mieszkało tu około 15 000 Żydów, co stanowiło ok. 44% mieszkańców miasta. Po wojnie ludność żydowska stanowiła nie więcej jak 2% ludności Chełma.
Miasto Chełm przez wieki było napadane i grabione poprzez najazdy tatarów, potop szwedzki, najazdy wojsk moskiewskich, rozbiory, i wojny światowe dużo straciło na wartości nieliczne zabytki świadczą o niegdejszej światłości miasta oraz o życiu w tolerancji trzech kultur.
