Pogórze Cieszyńskie: Skoczów
11 listopada - niedziela pogoda dopisuje więc postanawiamy wybrać się do Skoczowa, nigdy nie miałem okazji do zwiedzenia tego miasteczka więc z zadowoleniem przystałem na taką propozycje. Miasteczko ładnie się prezentuje na tle gór Beskidu Śląskiego. Z racji tego że jest dzisiaj Święto Niepodległości ruch jest niewielki. Opustoszałe ulice i czasami przemykający mieszkańcy mają wpływ na to że czuje się taką senną atmosferę i po zwiedzeniu miasteczka odnosi się wrażenie że jest to niewątpliwie jedno z najbardziej malowniczych, zakątków Ziemi Cieszyńskiej.
Skoczów posiada doskonałe warunki przyrodnicze i krajobrazowe dla uprawiania różnych form turystyki. Bliskość Pogórza Śląskiego, zgrupowania stawów, łąk, obszarów zalesionych, jak również liczne zespoły i obiekty zabytkowe, sprzyjają rozwojowi turystyki.
Samo położenie miasta zlokalizowane jest w dolinie rzeki Wisły( wzdłuż wałów rzeki powstały trawiaste plaże, gdzie przy sprzyjającej pogodzie można się latem opalać i kąpać w rzece.) i jej lewobrzeżnym dopływem - Bładnicy, pomiędzy okalającymi je łagodnie wzgórzami.
Bliskość Beskidów, położenie gminy przy ważnych węzłach komunikacyjnych oraz stosunkowo niewielka odległość do południowej granicy kraju, również stanowią dobry punkt wypadowy. Blisko jest do takich miast jak: Brenna, Ustroń, czy Wisła.
Znajdują się tu liczne zabytki, m.in. Ratusz, obiekty sakralne, miejskie kamieniczki, jak również takie atrakcje, jak: wzgórze Kaplicówka, stadnina koni czy pływalnia.
Na rynku znajduje się Ratusz z XVIII wieku, zbudowany w stylu późnobarokowym. Na jego frontowej ścianie znajduje się herb Skoczowa, obraz Św. Jana Sarkandra i herb Koronny Polski Arcyksięcia Albrechta Kazimierza Sasko-Cieszyńskiego.Wieża ozdobiona jest ośmiopołaciowym hełmem rokokowym z ażurową latarnią i zwieńczona gwiazdą oraz kulą.
Na Rynku znajduje się także fontanna z barokową figurą Jonasza, zwanego „Trytonem” dłuta Wacława Donaya. Urokliwe są także miejskie kamieniczki.
Warto zobaczyć także neogotycki kościół ewangelicko-augsburski Św. Trójcy z XVIII w., kościół rzymsko-katolicki śś. Ap. Piotra i Pawła oraz kościółek szpitalny z XVI w. pw. Znalezienia Świętego Krzyża zwanego „Szpitolkiem”.
Nad miastem wznosi się wzgórze Kaplicówka z zabytkową kaplicą, która od XIX w. poświęcona jest Janowi Sarkandrowi. Kaplicówka jest częstym miejscem spacerów mieszkańców Skoczowa i turystówa ze wzgórza rozciąga się piękny widok na miasto i panoramę Beskidów.
Skoczów posiada doskonałe warunki do wędrówek pieszych oraz jazdy rowerowej. Przez gminę przebiegają piesze szlaki.
Szlaki turystyczne:
Piesze szlaki turystyczne rozpoczynają się w Skoczowie przy dworcu PKP i biegną w kierunku szczytów Beskidu Śląskiego.
SKOCZÓW-Górki Wielkie-Błotny
Długość szlaku ok. 15 km, czas przejścia ok. 5 godz.
SKOCZÓW-Lipowiec-Równica
Długość szlaku ok. 11 km, czas przejścia ok. 4 godz.
Szlaki spacerowe:
Są w Skoczowie trzy szlaki spacerowe: MORCINKA dł- 4,2km (pisarza Gustawa Morcinka, związanego z tym miastem) , SZLAK SKOCZOWSKICH ZABYTKÓW.dł-3,0km.Jest także SZLAK SARKANDROWSKI dł-3,0km związany z kultem św. Jana Sarkandra.
SPACEROWY SZLAK MORCINKOWSKI
1.MUZEUM IM. GUSTAWA MORCINKA, UL. FABRYCZNA 5
Mieści się w zabytkowej kamienicy przy ul. Fabrycznej 5. Zbiory morcinkowskie pochodzą głównie z zamkniętego w 1974 r. Muzeum Biograficznego Gustawa Morcinka. Ekspozycja prezentuje życie i twórczość pisarza i jego związki z górnictwem.
2.SŁONECZNA WILLA GUSTAWA MORCINKA, UL. LEŚNA 2
„Słoneczny dom” stał się domem otwartym, chętnie odwiedzanym przez przyjaciół pisarza, rzesze znajomych, dziennikarzy i uczniów, z kraju i zagranicy. W okresie II wojny światowej pisarz był więźniem obozów koncentracyjnych, jego siostrę wysiedlono, a w willi zamieszkała niemiecka rodzina. Po wojnie, do powrotu brata z tułaczki poobozowej jesienią 1946 r., Teresa Morcinek zdołała dom urządzić na nowo i przywrócić dawną atmosferę. W pierwszą rocznicę śmierci pisarza, dnia 20.XII.1964 r., w jego domu otwarto Muzeum Biograficzne Gustawa Morcinka. Placówka cieszyła się dużą frekwencją, odwiedzana głównie przez wycieczki szkolne z całego kraju. Została zamknięta 26.VI.1974 r., a część zbiorów została przekazana do muzeum w Cieszynie, skąd w 1986 r. wróciły do Skoczowa, do Muzeum im. Gustawa Morcinka.
3.DOM, W KTÓRYM GUSTAW MORCINEK MIESZKAŁ W LATACH 1919 – 1925
W październiku 1919 r. Gustaw Morcinek przybył do Skoczowa, gdzie pełnił obowiązki oficera placu i nauczyciela szkoły wydziałowej. Wynajął pokój w domku zarządcy folwarku Jana Klepka za fabryką sukna Inochowskiego, obecnie ul. Krzywa 16.
4.DOM, W KTÓRYM G. MORCINEK MIESZKAŁ W LATACH 1930 – 1934
Poprawa sytuacji materialnej rodziny związana z początkami kariery literackiej Gustawa Morcinka, pozwoliły na wynajęcie większego mieszkania w nowej, okazałej kamienicy przy Alei Mickiewicza 39.
5.ULICA GUSTAWA MORCINKA NA OSIEDLU GÓRNY BÓR
Jest to główna arteria komunikacyjna największego osiedla spółdzielczego w Skoczowie – Osiedla Górny Bór. Przy tej ulicy znajduje się większość bloków, szkoła, przedszkole, banki i placówki handlowe.
6.SZKOŁA PODSTAWOWA NR 1 IM. GUSTAWA MORCINKA, UL. MICKIEWICZA 11
W pierwszą rocznicę śmierci pisarza Szkoła Podstawowa nr 1 w Skoczowie otrzymała imię Gustawa Morcinka. Na ścianie frontowej gmachu wmurowano tablicę pamiątkową z płaskorzeźbą przedstawiającą popiersie patrona, a w westybulu stanęło popiersie Gustawa Morcinka.
7. DOM, W KTÓRYM GUSTAW MORCINEK MIESZKAŁ W LATACH 1927 – 1929
W 1927 r. Morcinkowie wynajęli mieszkanie w nowo zbudowanym domu Doenemarków przy ul. Szpitalnej. W sąsiedztwie znajdowały się domy zaprzyjaźnionych rodzin dr Pawła Raszki i adwokata Karola Kiszy.
8. DOM, W KTÓRYM GUSTAW MORCINEK MIESZKAŁ W LATACH 1926 – 1927
W czasie krótkiego trwania małżeństwa z Zuzanną Lazarówną, nauczycielką Szkoły Ludowej w Skoczowie, Gustaw Morcinek wynajmował mieszkanie na pierwszym piętrze willi adwokata Karola Kiszy przy ul. Cieszyńskiej. Po rozpadzie związku małżeńskiego, przeniósł się z matką do domu przy ul. Szpitalnej.
9. POMNIK GUSTAWA MORCINKA PRZY UL. A. MICKIEWICZA
Uroczystość odsłonięcia odbyła się 5 XII 1987 r.
SPACEROWY SZLAK SKOCZOWSKICH ZABYTKÓW
1. RATUSZ
Usytuowany w zachodniej pierzei, zbudowany został w 1797r., wieża pochodzi z 1801r. Późnobarokowy, pierwotnie piętrowy z wieżą na osi ponad fasadą. W 1935 r. przebudowany z dodaniem drugiego piętra. Na wysokości I piętra balkon o kutej balustradzie, po bokach wejścia na balkon dwa medaliony z płaskorzeźbionymi herbami Skoczowa i arcyksięcia Kazimierza Albrechta oraz data 1797. U nasady wieży od frontu wizerunek św. Jana Sarkandra w owalnym, profilowanym obramieniu.Ratusz w Skoczowie uznany został Rozporządzeniem Prezydenta RP z 6 II 1928 r. „O opiece nad zabytkami” za zabytek sztuki.
2. DOM URODZENIA ŚW. JANA SARKANDRA, Rynek 2
Dom przylegający do ratusza, jest miejscem urodzenia św. Jana Sarkandra. Zachowała się piwnica w której od 1890 r. istnieje kaplica św. Jana Sarkandra. W odrestaurowanych pomieszczeniach parteru działa Muzeum Parafialne św. Jana Sarkandra. W ścianie frontowej na wysokości parteru znajduje się kamienna tabliczka informująca o urodzeniu w tym miejscu św. Jana Sarkandra.
3. MIEJSKA „CZYSZCZARNIA” Z FIGURĄ JONASZA "TRYTONA"
Pod koniec XVIII w. na Rynku stanęła murowana czyszczarnia, do której drewnianymi rurami doprowadzono wodę z Kaplicówki. Jako ozdobę studni ustawiono kamienny posąg Jonasza, zwanego Trytonem, Po założeniu wodociągu miejskiego, w 1895r. usunięto z Rynku czyszczarnię, a figurę ustawiono w ogrodzie za hotelem. W 1901 r. ustawiono ją na zboczu Kaplicówki. 10 V 1933 r. Reskryptem Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego „figurę rzeźbioną z kamienia, Posejdona zwanego Jonaszem” uznano za zabytek sztuki na podstawie Rozporządzenia Prezydenta RP z 6 II 1928 r. o opiece nad zabytkami. Dopiero w 1956 r. mocno uszkodzony posąg przeniesiono do parku za OSP i poddano wstępnej konserwacji.W1976 r. Jonasz wrócił na skoczowski rynek.
4. SECESYJNE KAMIENICZKI PRZY WSCHODNIEJ PIERZEI
Domy przy Rynku na ogół pochodzą z II poł. XVIII i pocz. XIX w. W domu nr 22 w jednej z izb strop belkowany z datą 1758. Fasady kamienic odbudowanych po pożarze w 1910 r. otrzymały wystrój secesyjny. Na uwagę zasługują fasady budynków nr 10, 14, 15 i 16.
5. KAMIENICA z 1793 R. ul. Fabryczna 5
Powstała na miejscu wcześniejszego budynku, który spłonął w pożarze w 1756 r. Najstarszą częścią są kamienne piwnice ze sklepieniem beczkowym, zachowane pod tylnym traktem. Elewacja I piętra rokokowa, dach mansardowy z naczółkiem. Portal kamienny, zamknięty półkoliście, z kwadratowym nadświetlem i datą 1793. Powyżej płaskorzeźba św. Jana Chrzciciela.Kamienica jest siedzibą Muzeum im. Gustawa Morcinka.
6. ULICA ZAMKOWA
Tuż przed II wojną światową uliczkę przebudowano z zamiarem usprawnienia komunikacji w śródmieściu. Obecnie pozostaje jedynym śladem po rozebranym w 1938 r. zamku Piastów Cieszyńskich w Skoczowie.
7. SZKOŁA z 1873 r. ul. Bielska
Szkoła zbudowana na parceli ofiarowanej miastu przez właściciela dóbr Komory Cieszyńskiej, arcyksięcia Albrechta. Stała na wprost zamku, od ulicy oddzielona dwoma ogródkami, za budynkiem było podwórze, boisko i ogród (zabrane w 1937r. pod ul. Objazdową, a potem także bank). Od 1903 r. szkoła żeńska, po I wojnie światowej mniejszościowa szkoła niemiecka, od 1933 r. Powszechna Szkoła im. Ignacego Paderewskiego. W 1945 r. zdewastowana przez stacjonujące w niej wojsko niemieckie, a następnie sowieckie. W latach 1947 – 48 odrestaurowana i podniesiona do drugiego piętra. Obecnie – Gimnazjum nr 2. Na placu po zburzonym zamku urządzone boisko szkolne.
8. ZAMEK PIASTOWSKI
Powstał w średniowieczu jako jeden z grodów książąt cieszyńskich. Początkowo drewniany, potem konstrukcja kamienno-drewniana. Otoczony wałem drewniano-ziemnym, poświadczonym jeszcze w XVI w. Od 1573 r. siedziba szlacheckiej rodziny Logau’ów, którzy przebudowali go na murowany dwór o charakterze rezydencjalnym. Po 1653 r. własność Komory Cieszyńskiej. W XVIII w. dwukrotnie spłonął w pożarach miasta, odbudowywany z wykorzystaniem wcześniejszych elementów. Porównanie z późniejszymi planami wskazuje, że do XX w. zachowała się jedynie część wcześniejszego zamku. W II poł. XIX w. siedziba sądu powiatowego, część pomieszczeń wynajmowała szkoła. Od 1902 r. własność miasta. W latach 1913 – 1918 siedziba Muzeum Beskidzkiego Karola Prausa. Rozebrany w 1938 r.
9. SECESYJNE KAMIENICE NR 18 - 20
Pochodzą z pocz. XIX w., stanowiły własność kupieckich rodzin Tomaszków i Fialów. Po pożarze w 1910 r. odbudowane, fasady i ściany boczne z bogatą dekoracją secesyjną. W budynku nr 18 zachowana w sieni posadzka z kolorowych płytek i fragmenty ściennych polichromii secesyjnych.
10. KOŚCIÓŁ PW. ŚŚ. APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA
Zbudowany w 1762 r. na miejscu wcześniejszego, który spłonął w 1756 r. Konsekrowany w 1767 r. Wieża dobudowana w 1862 r. Barokowy o zatartych cechach stylowych. Trójnawowy, halowo-emporowy, o trzech przęsłach, z nawą główną szerszą i wyższą od prezbiterium.
11. KAPLICA ŚW. JANA SARKANDRA
Obecna kaplica jest już czwartą budowlą na wzgórzu zwanym. Od 1871r. poświęcona jest św. Janowi Sarkandrowi. Wnętrze kaplicy zdobi stylowy ołtarz z figurą Jana Sarkandra, wzorowaną na rzeźbie z katedry ołomunieckiej. Od 1985 r. przed kaplicą stoi krzyż papieski z Katowic-Muchowca.
12. KOŚCIÓŁ EWANGELICKO – AUGSBURSKI ŚW. TRÓJCY ul. Zofii Kossak - Szatkowskiej
Zbudowany w latach 1863 – 1865, neogotycki, murowany, potynkowany. Wewnątrz dwukondygnacjowe empory wsparte na filarach, z balustradami dekorowanymi płycinami. Na zewnątrz kościół opięty przewyższającymi ściany skarpami. Wieża czworoboczna, o ściętych narożnikach w górnej kondygnacji, zwieńczona hełmem piramidalnym. Dachy dwuspadowe, pobite blachą. Ołtarz neogotycki, z kazalnicą powyżej.
13. KRZYŻ KAMIENNY, ul. Cieszyńska
Znajduje się przy wjeździe do miasta od zachodniej strony, przy dawnej rogatce miejskiej. Ufundowany w 1865 r. przez Jana i Weronikę Woykowskich. Na kamiennym krzyżu metalowa figura ukrzyżowanego Chrystusa, na podstawie wyryta data ufundowania krzyża.
14. POMNICZEK UPAMIĘTNIAJĄCY SYNAGOGĘ
Zbudowana w 1853 r. synagoga była kultowym i duchowym centrum gminy żydowskiej w Skoczowie. Działała przy niej Talmud – Thora – Schule. W okresie okupacji hitlerowskiej Żydów wysiedlono, a synagogę w 1940 r. rozebrano.
15. KOŚCIÓŁ PW. ZNALEZIENIA KRZYŻA ŚW. – SZPITOLEK
Najstarszy zabytek skoczowski, dawna kaplica przy szpitalu miejskim, wzmiankowany po raz pierwszy w dokumencie ks. Kazimierza z 1484 r. Przebudowany i powiększony w latach 1794 – 1795.
16. SECESYJNE KAMIENICE
W stylu secesyjnym zbudowanow 1904 r. kamienicę nr 7, nr 9 – z II poł. XIX w. przebudowaną w stylu secesyjnym,nr 11 – gmach Szkoły Ludowej i Wydziałowej Męskiej z 1903 r.,nr 13 z 1909 r., wolnostojącą kamienicę u zbiegu ul. Polnej i Mickiewicza, nr 21 z 1905 r.Nr 23 z 1908 r. Dom narożny przylegający do lewego brzegu Bładnicy koło mostu, nr 25 z 1911 r., wolnostojący, przylegający do prawego brzegu Bładnicy
Gmach poczty z 1901 r., pierwotnie gmach sądu grodzkiego z więzieniem na zapleczu, a także dawny notariat Alberta Czaji nr 12.
17. POMNIK „ POLEGŁYM ZA POLSKOŚĆ ŚLĄSKA”
20 VII 1924 r. w 5. rocznicę bitwy pod Skoczowem Towarzystwo „Sokół” dokonało odsłonięcia pomnika „Naszym Bohaterom” według projektu prof. Jana Raszki, z inskrypcją ks. Emanuela Grima. Został on zniszczony w czasie okupacji hitlerowskiej.
Obecny pomnik „Poległym za polskość Śląska” został odsłonięty dnia 22 VII1961r.
SPACEROWY SZLAK SARKANDROWSKI
1. DOM URODZENIA ŚW. JANA SARKANDRA, RYNEK 2
Według starych przekazów św. Jan Sarkander urodził się w piwnicy domu przylegającego do ratusza. Dom ten wykupiono z rąk prywatnych w 1890 r. W piwnicy urządzono kaplicę, gdzie od początku XX w. odbywały się nabożeństwa, zaś w pozostałych pomieszczeniach działały stowarzyszenia katolickie i biblioteka. Po przerwie w latach 1939 – 1959 piwniczkę przywrócono do celów kultowych.1.IX.1995 r. Sarkandrówka otrzymała status Muzeum Parafialnego im. Św. Jana Sarkandra.
2. OBRAZ JANA SARKANDRA NA WIEŻY RATUSZA
Kiedy w 1801 r. kończono odbudowę ratusza, ojcowie miasta postanowili umieścić na frontowej ścianie u nasady wieży wizerunek ks. Jana Sarkandra, rodaka i patrona miasta. Obraz olejny, malowany na blasze przedstawia męczennika w pozie modlitewnej, z atrybutami męczeństwa. Prawdopodobnie jest to kopia starszego, barokowego pierwowzoru.
3. KOŚCIÓŁ PW. ŚŚ. APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA
W murach kościoła parafialnego i plebani zachowało się najwięcej śladów czci Jana Sarkandra. Są wśród nich relikwie ofiarowane w 1920 r. przez ołomunieckiego kardynała Skrbeńskiego. W 1906 r. Janowi Sarkandrowi dedykowano dawny ołtarz św. Antoniego, po prawej stronie ołtarza głównego. Przebudowano go w stylu barokowym, umieszczając w centrum dużą statuę św. Jana wg wzoru znad jego grobu w Ołomuńcu.Na kościelnej wieży wisi dzwon „Sarkander” z 1967 r. Parafia posiada kilka obrazów z przedstawieniami Męczennika, w tym jeden, który był dawniej Obrazem ołtarzowym w kaplicy Sarkandrowskiej na Kaplicówce.
4. KAPLICA ŚW. JANA SARKANDRA NA WZGÓRZU KAPLICÓWKA
Przed 1825 r. stała na wzgórzu kapliczka poświęcona Chrystusowi Boleściwemu. Drugą, większą ufundował i poświęcił ks. Józef Michałek w 1871. Dedykował ją bł. Janowi Sarkandrowi. W 1873 r. zakupiono dzwon „Sarkander”. Ks. Jan Ew. Mocko przywrócił procesje na Kaplicówkę w ostatnią niedzielę maja. W 1923 r. wzniesiono nową kaplicę, poświęconą w następnym roku w czasie odpustu sarkandrowskiego. W ołtarzu umieszczono obraz bł. Jana, wystawiony teraz w Sarkandrówce.Wnętrze zdobi stylowy ołtarz z figurą Męczennika wykonaną ze sztucznego marmuru. W 1985 r. przed kaplicą stanął krzyż papieski z Katowic-Muchowca.
5. KOŚCIÓŁ PW. ZNALEZIENIA KRZYŻA ŚW. – SZPITOLEK
Początki sięgają XV w., służył jako kaplica miejskiego szpitala. W okresie reformacji pozostawiony katolikom jako kościół parafialny (do 1654 r.). Tu Jan Sarkander został ochrzczony przez ks. Wojciecha Gagatkowskiego. Pozostała z tego czasu kamienna chrzcielnica, przeniesiona teraz do prezbiterium. W tym kościele Jan przystępował do pierwszych sakramentów i słuchał Słowa Bożego. Na sklepieniu malowidła Jakuba Kawuloka z Istebnej, przedstawiające chrzest, męczeństwo i chwałę Jana ze Skoczowa (1958 r.). Na probostwie obraz Jana Bulowskiego przedstawiający Sarkandra unoszonego do Chwały Niebieskiej z 1958 r.
6. ULICA ŚW. JANA SARKANDRA
W 1923 r. władze miejskie przemianowały ul. Szpitalną, wychodzącą z Rynku w stronę Szpitalika, na ul. Jana Sarkandra. Łączy ona miejsce urodzenia z miejscem chrztu św. w kościółku pw. Znalezienia Krzyża Św.
7. DOM SIEROT KATOLICKICH – CARITAS
Wzniesiony w 1910 r. staraniem ks. Jana Ew. Mocko i Tow. Bł. Jana Sarkandra, Katolicki Dom Sierot, którego patronem był Sarkander. Opiekę nad dziećmi powierzono Boromeuszkom, a potem Siostrom Służebniczkom Dębickim. W czasie okupacji siostry wysiedlono, a kilka lat po II wojnie zakład zamieniono na dom dla chłopców upośledzonych Caritas. Obecnie – Dom Opieki Społecznej dla Dzieci, nadal prowadzony przez siostry.
8. FIGURA JANA SARKANDRA PRZY UL. MICKIEWICZA
Ufundowana przez rodzinę Sperlingów, w 1890 r. stanęła na ich polu przy drodze do kolei (otwartej w 1888). Poświęcenia dokonał ks. Jan Zahradnik z Grodźca 9.IX.1891 r. Początkowo nie była polichromowana. Odrestaurowana w 100. rocznicę powstania.
9. DOM SIÓSTR SŁUŻEBNICZEK
W 1960 r. Anna Janko przekazała dom przy ul. Mickiewicza 45 Zgromadzeniu Sióstr Służebniczek. Osiadły tam zakonnice, które pracowały w zlikwidowanym przez władze, domu starców przy Szpitaliku. Obrały one patronem swego domu św. Jana Sarkandra.
Wszystkie punkty spacerowych wycieczek po Skoczowie można zobaczyć na tablicy w ryneczku każdy wybierze coś dla siebie - szkoda tylko że w listopadzie tak szybko zapada mrok .Nie starcza czasu na zobaczenie wszystkich opisanych Skoczowskich atrakcji turystycznych.
