WYCIECZKA SAMOCHODOWA SZLAKIEM ZAMKÓW KRZYŻACKICH
1 DZIEŃELBLĄG – ZAMEK KRZYŻACKI
Budowę zamku w Elblągu rozpoczęto w 1240 roku na miejscu ufortyfikowanego obozu krzyżackiego. Dwa lata później przerwało ją powstanie Prusów. Prace kontynuowano w latach 1248-60. Założenie powstało na prawym brzegu rzeki Elbląg i było po Malborku jedną z największych siedzib Zakonu. Do dziś nie udało się ustalić dokładnie rozplanowania zamku. Prawdopodobnie składał się z czteroskrzydłowego budynku otoczonego fosą. Od północy i od południa przylegały do niego dwa przedzamcza w obrębie których umieszczono browar, piekarnię i spichlerze oraz warsztaty, zbrojownię i szpital.
W 1454 roku warownia została zdobyta i zniszczona przez mieszczan elbląskich i już nigdy nie odbudowana. W 1545 roku ruiny zostały rozebrane i usunięte a na ich miejscu zbudowano w XVII wieku fortyfikacje miejskie. Do dzisiaj zachowało się, w obrębie przedzamcza północnego kilka budynków o średniowiecznym rodowodzie. Obecnie w jednym z nich znajduje się muzeum.
Elbląg jest położony przy drodze nr.7, 56 km od Gdańska w kierunku na Warszawę. Zachowane budynki podzamcza znajdują się na południe od starego miasta przy ulicy Zamkowej.
Brama Targowa w Elblągu jest jednym z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych zabytków Elbląga. XIV-wieczna budowla stanowiła w przeszłości fragment nieistniejących już murów obronnych miasta.
Obecnie, po remoncie przeprowadzonym w 2006 roku, na jednym z najwyższych pięter powstał taras widokowy, z którego można podziwiać panoramę elbląskiego Starego Miasta. Możemy stąd również obejrzeć w całej okazałości, główną arterię starego Elbląga, ulicę Stary Rynek.
FROMBORK- WAROWNE WZGÓRZE KATEDRALNE
Warowne wzgórze katedralne nie jest zamkiem "sensu stricto" lecz z uwagi na jego walory obronne można je zaliczyć do tej kategorii. Budowlę zaczęto wznosić na początku XIV wieku na miejscu starej osady pruskiej zajętej przez Krzyżaków. Założenie na planie nieregularnego prostokąta zajęło szczyt wzgórza górującego nad Zalewem Wiślanym. W latach 1330-88 na dziedzińcu wzniesiono potężną katedrę. Mury obronne wznoszono etapami gęsto wzmacniając je basztami.
Dodatkowo dostępu do murów broniły głębokie jary i fosa. Warownia posiada dwie bramy, główna od południa flankowana przez dwie półokrągłe baszty, oraz furtę. Druga brama chroniona opuszczaną broną znajdowała się od zachodu. Do obydwu bram wiodły ceglane mosty. Około roku 1448 zbudowano w narożniku południowo-wschodnim, ośmioboczną wieżę artyleryjską z tarasem bojowym chronionym krenelażem. W latach 1683-85 nadbudowano ją i nakryto barokowym hełmem. Nazwana Wieżą Radziejowskiego pełniła funkcję dzwonnicy. W narożniku północno-zachodnim postawiono drugą wieżę na planie kwadratu, w której od roku 1504 mieszkał Mikołaj Kopernik.
Na początku XV wieku dostawiano do murów od strony dziedzińca budynki mieszkalne i gospodarcze. Przed rokiem 1513 w narożu południowo-wschodnim zbudowano pałac biskupów warmińskich.
W późnym średniowieczu warownia była oblegana i zdobywana przez wojska polskie, krzyżackie i zaciężne oddziały czeskie, jednakże największe zniszczenia poniosła z rąk szwedzkich w latach 1626-30 i 1655-60.
W latach 1843 i 1856 rozebrano część fortyfikacji. Druga wojna światowa przyniosła dalsze zniszczenia, warownia została spalona i zdewastowana. Prace konserwatorskie w latach 1950-54 i 1963-73 przywróciły jej dawny blask.
Frombork jest położony 32 km na północ od Elbląga przy drodze nr.504 do Braniewa. Wzgórze katedralne znajduje się w centrum miejscowości.
BRANIEWO – ZAMEK BISKUPI
Zamek w Braniewie zbudowano pod koniec XIII wieku w czasach biskupa Henryka I Fleminga. Wzniesiono go z cegły na miejscu poprzedniej warowni założonej przez Krzyżaków, a zniszczonej przez Prusów. Budowlę założono na planie kwadratu z przelotem bramnym od południowego -wschodu wiodącym na główny dziedziniec przez budynek mieszkalny. Od strony południowo-zachodniej znajdowało się przedzamcze, do którego prowadziła brama z głównego dziedzińca. W latach 1320-1330 nastąpiła rozbudowa warowni, którą otoczono murem obronnym z dwiema wieżami, od północy i zachodu.
Wzdłuż muru od strony północno-wschodniej zbudowano budynki gospodarcze. W czasie czternastowiecznej rozbudowy podwyższono wieżę bramną miedzy dziedzińcem a podzamczem, umieszczając w górnej kondygnacji kaplicę.
Od roku 1340 po przeniesieniu siedziby biskupów do Ornety, na zamku rezydował burgrabia. W 1454 roku zamek zdobyły wojska polskie, a od 1461 ponownie znalazł się w posiadaniu biskupim. W latach 1633-35 okupujący Braniewo Szwedzi zbudowali przed zamkiem bastiony i szańce. W roku 1811 w zamku mieściła się szkoła.
Dopiero w latach 1873-74 rozebrano część zabudowań. W czasie walk o wyzwolenie w 1945 roku zamek spłonął i około 1958 roku ruiny zostały rozebrane. Ocalała jedynie wieża bramna z kaplicą na piętrze.
Braniewo leży 40 km. na północny-wschód od Elbląga. Resztki zamku znajdują się w południowo -wschodniej części Starego Miasta niedaleko kościoła św.Katarzyny.
2 DZIEŃ
MALBORK – ZAMEK KRZYŻACKI
Komentarz zbędny
3 DZIEŃ
SZTUM – ZAMEK KRZYŻACKI
Zamek w Sztumie stanowiący siedzibę krzyżackiego wójta wzniesiono w drugiej ćwierci XIV wieku. Budowlę usytuowano na przesmyku między jeziorami : Barlewickim i Sztumskim. Założenie wzniesiono na planie nieregularnym zbliżonym do trapezu. Główny dom zamkowy został zbudowany wzdłuż kurtynu południowej. Od zachodu przylegała do niego wysoka wieża , flankująca bramę wjazdową, którą poprzedzał most nad fosą. Wzdłuż kurtyny wschodniej wzniesiono skrzydło mieszczące kaplicę.
Zamek posiadał oprócz wieży przy bramie jeszcze dwie baszty. W narożniku północno-wschodnim zbudowano sześcioboczną basztę, dziś zachowana w partiach cokołowych oraz w narożniku pólnocno-zachodnim, dziś nieistniejąca. W XV wieku nastąpiła rozbudowa warowni, wzniesiono wtedy, dziś nieistniejące, reprezentacyjne skrzydło zachodnie. W latach 1468-1772 w zamek służył jako siedziba polskich starostów. Warownia została zniszczona w czasach wojen szwedzkich i w XVIII wieku zaczęto ją rozbierać.
W XIX wieku w pozostałych budynkach umieszczono biura, sąd i więzienie. W latach 1966-71 podjęto prace renowacyjne, które nie zostały w pełni ukończone. Obecnie na zamku mają siedzibę różne instytucje oraz Bractwo Rycerskie Ziemi Sztumskiej.
Sztum jest położony 14 km na południe od Malborka , przy drodze nr.55 do Kwidzynia. Zamek znajduje się w południowej części miasta przy samej drodze.
GNIEW – ZAMEK KRZYŻACKI
Zamek w Gniewie zaczęto wznosić na miejscu prowizorycznej warowni po roku 1290. Założenie powstało na planie kwadratu o boku 47 m. Budowa trwała około 20-30 lat, w tym czasie zamknięto dziedziniec czterema trójkondygnacyjnymi skrzydłami. Na trzech narożach wzniesiono małe wieżyczki a w narożu północno-wschodnim potężną, ośmiokątną basztę o wysokości około 48 m. Wjazd do zamku ulokowano na osi skrzydła południowego a w jego wnętrzu kaplicę i kapitularz. Skrzydło północne służyło prawdopodobnie jako mieszkanie komtura, zaś w zachodnim umieszczono refektarz a we wschodnim, dormitorium.
Na parterze budynków znajdowały się pomieszczenia gospodarcze. Zamknięty dziedziniec od wewnątrz otaczały krużganki, a na jego środku znajdowała się studnia o głębokości około 20 m. Całość była otoczona parchamem z czterema narożnymi wieżyczkami, oraz fosą o szerokości 15 m. W XV wieku przeprowadzono przebudowę obiektu. Między innymi zlikwidowano wjazd od południa budując nowy od wschodu, oraz przebudowano wnętrza. Od strony północnej i południowej zbudowano duże podzamcze ufortyfikowane murami i basztami. Prowadziły doń dwie bramy, północna i Wodna.
Po 1466 roku zamek przeszedł w ręce polskie i stał się siedzibą starostwa. Warownia została zniszczona przez Szwedów w latach 1625-35 i 1655-56. W drugiej połowie XVII wieku, gdy starostą był Jan Sobieski, zbudowano tzw. pałacyk myśliwski, oraz tzw. Pałac Marysieńki. Po pierwszym rozbiorze Prusacy umieścili na zamku koszary a następnie magazyn zbożowy. W XIX wieku rozebrano wieżę główną, a w latach 1857-59 urządzono na zamku więzienie. W 1919 roku po powrocie do Polski siedzibę w budowli miało starostwo, a następnie została przejęta przez wojsko. W 1921 roku zamek strawił pożar. Prace restauracyjne podjęto dopiero po II wojnie światowej w roku 1969 i trwają one do dziś. W latach 90 XX wieku udostępniono zabudowania do zwiedzania. Przy zamku działa Bractwo Rycerskie, które cyklicznie organizuje turnieje i imprezy plenerowe.
Gniew jest położony na lewym brzegu Wisły ok. 60 km na południe od Gdańska przy drodze nr.1. Zamek znajduje się na wysokiej skarpie wiślanej w zachodniej części miasta.
Czynne codziennie od 1 maja do 31 października oprócz poniedziałków
w godz. 9.30-17.00 (po sezonie muzeum otwarte po wcześniejszym zgłoszeniu)
bilet wstępu: 8 zł normalny, 5 zł ulgowy
KWIDZYŃ – ZAMEK KAPITULNY
Zamek kapituły pomezańskiej w Kwidzynie został zbudowany na przełomie XIII i XIV wieku. Warownia zbudowana z cegły na planie zbliżonym do kwadratu (48,7x49,6) wzniesiono na wysokim, prawym brzegu pradoliny Wisły. Do1338 wybudowano skrzydło wschodnie, sąsiadujące z pierwotnym kościołem, a następnie skrzydło południowe połączone z wielką wieżą-dzwonnicą. W latach 1343-55 wzniesiono od wschodu kościół, połączony z zamkiem. W drugiej połowie XIV wieku wybudowano od zachodu dansker do którego prowadzi wsparty na arkadach, kryty ganek o długości 54 m, a od północy wzniesiono wieżę studzienną, również połączoną z zamkiem gankiem o długości 18 m.
Od strony północnej rozciągało się podzamcze, w którego obrębie znajdowały się budynki gospodarcze. Warownia była niszczona w czasie wojny trzynastoletniej, oraz w roku 1478 i 1520. W 1526 roku po sekularyzacji Prus siedzibą kapituły zarządzało duchowieństwo protestanckie, a następnie od roku 1551urzędnicy administracji Prus Książęcych. W 1798 roku rozebrano skrzydło południowe i częściowo wschodnie. Wnętrza zostały przebudowane w związku z adaptacją na urzędy i szkołę. Dopiero Fryderyk Wilhelm IV w 1854 roku wstrzymał rozbiórki. Po 1874 roku rozpoczęto prace renowacyjne, które doprowadziły do zniekształcenia gotyckich elewacji. W okresie międzywojennym mieściło się na zamku regionalne muzeum. Obecnie ma tu siedzibę oddział Muzeum Zamkowego w Malborku. W Kwidzynie istniała też druga warownia zbudowana przez Krzyżaków na południowy-zachód od miasta. Została ona zniszczona przez wojska polskie w 1520 roku i nieodbudowana.
Kwidzyn jest położony 36 km na południe od Malborka przy drodze nr.55 do Grudziądza. Zamek znajduje się w centrum miasta.
Bilet wstępu do muzeum kosztuje 7 zł normalny, 5 zł ulgowy i 4 zł szkolny wycieczkowy. Wynajęcie przewodnika wiąże się z wydatkiem nie mniej niż 46 zł. Muzeum czynne jest codziennie z wyjątkiem poniedziałków w godz. 9.00-17.00, a po sezonie w godz. 9.00-15.00.
4 DZIEŃ
NOWE – ZAMEK KRZYŻACKI
Budowę murowanego zamku Krzyżacy rozpoczęli w 1350 roku i trwała ona do 1404 roku. Niestety układ przestrzenny pozostał do dziś nie rozpoznany. Warownię wzniesiono z cegły na wysokiej skarpie zachodniego brzegu Wisły. Dawny, główny dom zamkowy to trzykondygnacyjny budynek o wymiarach 12,3x39 m. Od północy przylegało do niego niższe skrzydło gospodarcze. Od zachodu rozciągał się dziedziniec, otoczony murem obronnym z braną prowadzącą do miasta. W zamku, połączonym z fortyfikacjami miejskimi miał siedzibę urzędnik podległy wójtowi w Tczewie. Od 1466 roku był aż do rozbiorów siedzibą starostów polskich. Warownia uległa częściowej rozbiórce w końcu XVIII wieku, a ocalałe główne skrzydło przekształcono w 1787 roku na zbór ewangelicki. Obecnie na zamku mieści się centrum kultury i muzeum.
Nowe jest położone 83 km. na południe od Gdańska przy drodze nr.1 do Torunia. W centrum należy skręcić w lewo i prosto dojedziemy do zamku.
GRUDZIĄDZ – ZAMEK KRZYŻACKI
Zamek w Grudziądzu, wzniesiony przez krzyżaków na wysokiej wiślanej skarpie powstał w drugiej połowie XIII wieku. Budowla została ukończona w 1299 roku. Założenie powstało na planie nieregularnego prostokąta z wolnostojącą, cylindryczną wieżą wzniesioną w północno-zachodnim narożniku dziedzińca nazwaną później Klimkiem. Dziedziniec ze studnią otaczały cztery skrzydła, a wjazd znajdował się od południa. Od południa przylegało do zamku przedzamcze. W 1338 roku zawaliło się zachodnie skrzydło stojące na krawędzi skarpy, które wkrótce odbudowano. Od 1466 roku zamek był siedzibą starostów polskich. W czasie wojny ze Szwecją zajęty przez Szwedów, został zdobyty przez Polaków w 1659 roku. Uległ wtedy częściowemu zniszczeniu i mimo prób odbudowy zaczął popadać w ruinę. Po rozbiorach Prusacy rozebrali część budynków.
Rozbiórkę kontynuowano po roku 1801, a materiał wykorzystano do budowy twierdzy założonej na północ od zamku. Ocalała tylko wieża Klimek, która została uszkodzona przez artylerię francuską w 1807 roku. W marcu 1945 roku żołnierze niemieccy wysadzili wieżę co spowodowało zniszczenie istniejących reliktów zabudowy w jej otoczeniu. W 1956 roku teren zamkowy został uporządkowany a nad ruinami wieży usypano kopiec. W roku 2006 zapadła decyzja o odbudowie wieży i pierwsze prace w tym kierunku już wykonano.
Grudziądz jest położony na prawym brzegu Wisły w odległości 100 km na południe od Gdańska. Ruiny znajdują się na najwyższym wzniesieniu nad rzeką w centrum miasta.
RADZYŃ CHEŁMIŃSKI – ZAMEK KRZYŻACKI
Murowany zamek w Radzyniu został zbudowany na miejscu wcześniejszej drewniano-ziemnej warowni pod koniec XIII lub na początku XIV wieku. Założenie powstało na planie niemal kwadratu o wymiarach 51x52 m. Czworobok zamku był otoczony murem zewnętrznym i fosą. W narożach wzniesiono cztery wysmukłe, kwadratowe wieże, a od północnego-wschodu ośmiokątną, potężną wieżę tzw. bergfried. Wjazd umieszczono w osi skrzydła południowego, w którym znajdowały się główne pomieszczenia zamkowe i kaplica.
W skrzydle zachodnim znajdowało się mieszkanie komtura i przejście do danskeru. Dziedziniec wewnętrzny otoczony był krużgankami. Od strony południowej usytuowano rozległe przedzamcze, otoczone murami obronnymi i fosą. W latach 1466-1772 zamek należał do Polski i stanowił siedzibę starosty. W 1628 roku zamek został zniszczony przez Szwedów, lecz do rozbiorów był użytkowany. W 1780 roku władze pruskie rozpoczęły sukcesywną rozbiórkę warowni.
Rozebrano trzy skrzydła , prócz południowego, lecz i ono utraciło sklepienia i część podziałów wewnętrznych. w roku 1838 ruinę zabezpieczono, a w latach 1886-90 przeprowadzono badania pod kierunkiem C. Steinbrechta. Na początku XX wieku kaplicę nakryto dachem. W latach 1961-68 przeprowadzono prace konserwatorskie, połączone z częściową rekonstrukcją murów. Obecnie na zamku ma siedzibę muzeum.
Radzyń Chełmiński jest położony 20 km na południowy-wschód od Grudziądza przy drodze nr.534 do Wąbrzeźna. Zamek znajduje się w północnej części miasta tuż przy szosie.
BRODNICA – ZAMEK KRZYŻACKI
Zamek w Brodnicy został zbudowany na początku XIV wieku w miejscu wcześniejszego, drewnianego założenia. Na kamiennych fundamentach postawiono cztery ceglane, podpiwniczone skrzydła w formie kwadratu 45x45 m. Zamek posiadał trzy narożne wieżyczki, a od północy wysoką na prawie 50 m. basztę do której dostęp był tylko z ganku obronnego. Baszta w dolnej części sześciokątna, wyżej przechodzi w ośmioboczną jest zwieńczona tarasem obserwacyjnym. Obok baszty od strony południowo-wschodniej znajduje się główne wejście na zamek poprzedzone przedbramiem i mostem przerzuconym nad fosą. W skrzydle przy bramie znajdowała się kaplica zamkowa oraz pomieszczenia konwentu.
W skrzydle północno-wschodnim znajdował się kapitularz, a południowo-zachodnim pomieszczenia komtura oraz infirmeria. Wysokość skrzydeł sięgała prawdopodobnie ok. 17 m. Od wschodu i od południa do zamku przylegało podzamcze również otoczone murami, w których były dwie bramy. Całość zamykała się w prostokącie 120x190 m. Założenie powstało na prawym brzegu Drwęcy, przy ujściu do niej niewielkiej rzeczki nawadniającej fosę otaczającą budowlę. Siedziba komtura brodnickiego stanowiła jeden z najpotężniejszych zamków krzyżackich.
Budowę można podzielić na kilka etapów. Pierwszy do roku 1317, następnie 1339, oraz 1387 i 1415. W roku 1466 zamek zajęły wojska polskie i utworzono w nim starostwo. Po pożarze, który strawił zamek w roku 1550 został odbudowany przez starostę Rafała Działyńskiego. Zbudowano wówczas na podzamczu od wschodu nowy dom, który po 1605 zajmowała Anna Wazówna. Zamek mocno ucierpiał w czasie wojen szwedzkich w wyniku których na przełomie XVIII i XIX wieku był systematycznie rozbierany. Dopiero w 1842 na polecenie Fryderyka Wilhelma IV rozbiórki wstrzymano. Po II Wojnie Światowej w latach 70 i 80 XX wieku przeprowadzono badania w wyniku których zamek odgruzowano , wyeksponowano zarysy murów, a w piwnicach utworzono muzeum. Udostępniono również wieżę z pomostem widokowym.
Brodnica jest położona 65 km. na północny-wschód od Torunia przy drodze nr.15, a zamek znajduje się w centrum miasta.
5 DZIEŃ
RADZIKI DUŻE – ZAMEK RYCERSKI
Zamek w Radzikach Dużych został wzniesiony w końcu XIV wieku przez rodzinę Radzikowskich herbu Ogończyk. Budowlę zbudowano na niewielkim wzniesieniu, z cegły na planie kwadratu o boku 29 m. Składała się z domu mieszkalnego, jednotraktowego i murów obronnych zamykających niewielki dziedziniec. Wjazd prowadził od strony kurtyny południowo-wschodniej przez niewielką bramę wjazdową wysuniętą z lica murów. Całość była otoczona fosą. W 1510 roku zamek został przebudowany w stylu renesansowym przez Mikołaja Radzikowskiego. W 1525 roku po śmierci syna Mikołaja, Jana Radzikowskiego rezydencja przeszła w ręce jego siostry Małgorzaty Pileckiej, a po kilkudziesięciu latach do rodziny Roliczów Tarnowskich. W czasie wojen szwedzkich zamek został zniszczony i opuszczony. Do dzisiaj zachował się prawie pełny obwód murów zewnętrznych. Obok ruin stoi odnowiony dwór Przeciszewskich, w którym mieści się szkoła.
Radziki Duże są położone przy lokalnej szosie między Brodnicą a Golubiem-Dobrzyniem ok. 20 km od jednego i drugiego miasta.
GOLUB DOBRZYŃ – ZAMEK KRZYŻACKI
Zamek w Golubiu zaczęto wznosić po 1293 roku prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej, drewniano-ziemnej budowli. W pierwszym etapie powstał czworobok murów o wymiarach 39x42 m, a następnie cztery skrzydła otaczające dziedziniec, wieżę główną i dansker. W skrzydle południowym mieściła się kaplica i kapitularz, a w skrzydle zachodnim brama wjazdowa. Około roku 1330 w narożniku południowo-zachodnim zbudowano cylindryczną wieżę mieszczącą więzienie w podziemiach oraz w narożniku północno-zachodnim drugą cylindryczną wieżę i niewielki budynek w międzymurzu zachodnim.
W skrzydle wschodnim urządzono refektarz, w zachodnim pomieszczenia komtura a w północnym dormitorium. Na środku dziedzińca wykopano studnię, a wokół biegły dwupiętrowe krużganki. Od strony zachodniej przylegało do zamku ufortyfikowane podzamcze. W 1422 roku zamek został uszkodzony ogniem artylerii polskiej. Prace przy odbudowie trwały do połowy XV wieku. W 1454 roku warownia przeszła pod panowanie polskie. W latach 1611-25 na zamku mieszkała Anna Wazówna, która przebudowała budowlę w duchu renesansu. Poza przekształceniem wnętrz, zmieniła ona wygląd zewnętrzny zamku przez dodanie attyki, dodanie czterech narożnych wieżyczek oraz otynkowanie ścian i ozdobienie ich sgrafittem.
Wojny polsko-szwedzkie rozpoczęły powolny upadek warowni. W XIX wieku część skrzydeł została zniszczona przez walące się attyki. Podupadła budowla pełniła funkcje mieszkalne i więzienne, a od roku 1883 umieszczono w niej szkołę. Na początku XX wieku podjęto prace konserwatorskie, które kontynuowano w okresie między wojennym. Po zniszczeniach spowodowanych przez II wojnę światową, zamek odbudowano w latach 1947-53 i 1960-65. Obecnie w zamku znajduje się muzeum i hotel. Dyrektorem warowni jest pan Kwiatkowski, który organizuje na zamku słynne na całą Polskę bale i turnieje rycerskie. Ciekawostką jest stojąca na podzamczu wielka armata tzw."kolubryna Kmicicowska" grająca w filmie "Potop".
Golub -Dobrzyń jest położony 42 km na wschód od Torunia. Zamek wznosi się na wysokiej skarpie nad Drwęcą w centrum miasta.
KOWALEWO POMORSKIE – ZAMEK KRZYŻACKI
Zamek w Kowalewie Pomorskim zbudowali Krzyżacy około roku 1280. Założenie powstało na niewielkim wzniesieniu chronionego przez bagna i wody osuszonego obecnie jeziora. Dokładne rozplanowanie obiektu nie jest znane. Przypuszcza się że zamek składał się z kilku skrzydeł wokół dziedzińca i posiadał dwa przedzamcza.Do 1410 roku zamek pełnił rolę siedziby komtura. Po 1466 roku mieściło się w warowni starostwo grodowe. Zamek został zniszczony w czasie najazdu szwedzkiego. Do dziś zachowała się potężna przypora z blendami stanowiąca element "Gdaniska".
Kowalewo Pomorskie jest położone 29 km na północny-wschód od Torunia przy drodze nr.15 do Brodnicy. Relikty zamku znajdują się w centrum, kilkaset metrów od rynku.
WĄBRZEŹNO – ZAMEK BISKUPI
Murowany zamek w Wąbrzeźnie został zbudowany przez biskupa chełmińskiego Hermana von Prizna przed rokiem 1321. Warownię wzniesiono na sztucznie podwyższonym krańcu półwyspu jez. Zamkowego, na północny-zachód od miasta. Ceglane założenie składało się z trójskrzydłowego zamku głównego na planie kwadratu o boku 60 m z wewnętrznym dziedzińcem i wysokiej, ośmiokątnej wieży od strony wschodniej, flankującej bramę wjazdową. Całość była otoczona zewnętrznym murem obronnym, tworząc międzymurze. Od północnego-wschodu znajdowało się ufortyfikowane, trapezoidalne podzamcze oddzielone od zamku fosą. Po zniszczeniach wojennych w latach 1454-66 zamek został odbudowany i nadal pełnił rolę siedziby biskupiej.
W latach 1611-13, w okresie rządów biskupa Macieja Konopackiego, nastąpiła barokowa rozbudowa zamku. W roku 1655 zamek został zniszczony przez pożar wzniecony przez Szwedów. Od tej pory popadł w ruinę. Po 1792 roku zaczęto rozbiórkę ruin, którą kontynuowano w XIX wieku. W 1920 roku na miejscu ruin założono park. Pierwsze prace badawcze podjęto w 1940 roku, które kontynuowano po II wojnie światowej. Obecnie w nadal istniejącym parku można zobaczyć fragmenty ruin i ogólny zarys budowli.
Wąbrzeźno jest położone 33 km. na południowy-wschód od Grudziądza przy drodze nr.534 do Golubia-Dobrzynia. Ruiny znajdują się po prawej stronie szosy (ok.300m) zaraz po wjeździe do miasta.
