Szlak Zamków Gotyckich - najpiękniejsze zamki Pomorza, Warmii i Mazur

Czerwień cegły wśród zielonych łąk, sterczące wieże monumentalnych budowli i rycerska brać. Czy ten obrazek coś Ci przypomina? Północ Polski obfituje w ceglane zamki gotyckie, stawiane tu w czasach średniowiecza, głównie za sprawą Krzyżaków, na czele z największym ceglanym zamkiem na świecie w Malborku. Krzyżacy podbijali te ziemie zamieszkałe przez pogańskie plemiona Prusów. Ich celem była chrystianizacja tego obszaru, a w efekcie stworzyli jeden z najpotężniejszych w Europie systemów zamków obronnych, leżących od siebie w odległości około 15-20 km, tak, by zakonny rycerz w pełnym rynsztunku mógł przejechać tą odległość w ciągu jednego dnia. Powstawały nad rzekami, na skarpach czy wyspach i bagniskach, dla lepszej obronności.

Zachowane do dziś warownie nie tylko są świadkami krwawej nieraz historii tych ziem, ale i wspaniałymi atrakcjami dla turystów. Daj się porwać w podróż Szlakiem Zamków Gotyckich Pomorza, Warmii i Mazur. Przejechaliśmy ponad 400 km i poznaliśmy 7 najpiękniejszych zamków gotyckich Polski północnej. Zobacz je!

Malbork - największy zamek z błota na świecie

Czemu z błota? Bo buduje go cegła, a ta robiona jest z gliny. Zamek w Malborku, będący dziś zabytkiem Unesco, ma ponad 700 lat, zajmuje 21 ha terenu, a obejmują go mury obronne ciągnące się na długości ponad 5 km! To robi ogromne wrażenie! Ponoć była to najbardziej ekskluzywna rezydencja ówczesnej Europy, a czy wiesz, że w tych wielkich murach przesiadywała całkiem skromna załoga? Zamek wysoki zamieszkiwało 35-65 braci, a zamek rezydencjonalny przeznaczony był dla Wielkiego Mistrza zakonu i 3-4 osób mu towarzyszących.

Marienburg czyli zamek Maryi położony na południowym krańcu Żuław Wiślanych, w zakolu Nogatu, zaczął powstawać około 1280 roku, a jego budowa skończyła się w XV wieku. Szybko stał się główną siedzibą Krzyżaków i zaczątkiem państwa zakonnego. Już w 1309 roku osiadł tu wielki mistrz zakonny, przybyły z Wenecji. Zamek w Malborku składał się z 3 potężnych kompleksów - zamku Niskiego (gospodarczego), Średniego z pałacem wielkich mistrzów, stanowiącym reprezentacyjną stolicę państwa zakonnego i Wysokiego, przeznaczonego dla konwentu. Dziś można je zwiedzać, bo po zniszczeniach II wojny światowej zamek wspaniale odbudowano, a właściwie ta rekonstrukcja trwa do dzisiaj. Może wyda Ci się to dziwne, ale 3 godziny zwiedzania zamku minęły jak oka mgnienie. Zobaczysz tu najważniejsze fragmenty nigdy niezdobytej twierdzy - Wielki Refektarz, Pałac Wielkich Mistrzów, kaplicę Św. Anny czy niezwykle cenny kościół Najświętszej Marii Panny - arcydzieła architektury gotyckiej. Są też inne ciekawostki - latryny usiane tu i ówdzie w zamku, ogrzewanie podłogowe czy największy okap na świecie. Ponoć w średniowieczu nigdzie nie jadano tak wystawnie i smacznie, jak u Krzyżaków. My na zamku nie jedliśmy, ale smakowaliśmy specjałów z grilla w Karczmie u Flisaka z cudnym widokiem na malborski zamek.
Zamek - Muzeum w Malborku
Starościńska 1, Malbork
www.zamek.malbork.pl

Kwidzyn - zamek inny niż wszystkie

To, co wyróżnia zamek w Kwidzynie, to charakterystyczna, największa latryna na świecie! Gdanisko - wieża sanitarna i obronna zarazem, z 1384 roku, ma tutaj 25 metrów wysokości i połączona jest z resztą zamku ostrołukowym pomostem wspartym na pięciu ceglanych filarach, pod którym całe średniowiecze płynął strumień odprowadzający wszystko, co trzeba. Kryty pomost prowadzący z gdaniska do zamku na wysokości pierwszego piętra, ma długość 54 metry i kryje ciekawą wystawę etnograficzną ze skarbami materialnymi Dolnego Powiśla. Mówi ona o mennonitach - niderlandzkim ludzie, który osiadł na Żuławach już w XVI wieku. Mennonici byli współgospodarzami tej ziemi aż do zakończenia II wojny światowej. Bardzo pracowici, przyczynili się do powstania tu specyficznego krajobrazu - architektonicznego i kulturowego.

Ale ciekawostką Kwidzyna jest też fakt, że zamek ten nie był krzyżacki. 1/3 ziem zdobytych przez zakon miała należeć do kościoła i tak powstało biskupstwo i kapituła pomezańska z siedzibą w Kwidzynie. Do warowni biskupa, budowanej przez całe XIV stulecie przylega bezpośrednio katedra, co miało znaczenie obronne, ale też było po prostu wygodne. Dzisiaj ten unikatowy kompleks architektoniczny, niewiele zniszczony podczas II wojny światowej, jest w pełni dostępny dla turystów, z wystawami stałymi i czasowymi. W piwnicach zamku stoi skrzynia, w której siedział Jurand podczas kręcenia "Krzyżaków", zaś w katedrze mieści się krypta wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego.
Zamek w Kwidzynie
Oddział Muzeum Zamkowego w Malborku
ul. Katedralna 1, Kwidzyn
http://zamek.kwidzyn.pl

Gniew - strasznie zabawny zamek

Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus - takie powitanie czeka na Ciebie na zamku w Gniewie na Kociewiu. Czemu Cię to dziwi, wszak to dawny klasztor! Zbudowali go Krzyżacy, wkrótce po tym, jak w 1297 osada Gniew otrzymała prawa miejskie. Zamek postawiony zgrabnie na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach blisko 50 metrów pięknie prezentuje się do dziś w niezwykle malowniczej scenerii, nad rzeką Wisłą, gdzie spotyka się ona z rzeką Wierzycą. W latach 1464-1772 zamek w Gniewie był siedzibą starostów, a ten najbardziej znany i znakomity to Jan III Sobieski. Mocno zniszczona warownia w XX wieku, została później odbudowana.

Dziś warownia mieści luksusowy hotel i oferuje niezapomniany wypoczynek. Doceni to każdy, kto choć raz przybył tu na śniadanie! Ale nie zapomniano też o przygodnych turystach, którzy tylko wpaść do Gniewu chcą na kilka chwil i poznać tajemnice zamku. Gorąco polecam zwiedzanie warowni, bo odbywa się w świetnej formule. Na pewno gniewski zamek zapadnie Ci mocno w pamięć, szczególnie, gdy skusisz się na nocny spacer po mrocznych zakamarkach zamku, z latarnią w dłoni i z sercem na ramieniu. Opowieści przewodnika są strasznie... śmieszne! Dawno tak się nie ubawiłam, jak właśnie na zamku w Gniewie. Warto zawitać pod murami również podczas ciekawych imprez plenerowych. W sierpniu Gniew staje się na kilka dni areną festiwalu historycznego Vivat Vasa z głównym widowiskiem batalistycznym "Bitwa pod Gniewem 1626". Z murów zamku zobaczysz zrewitalizowany rynek z gniewskim ratuszem oraz okazały, gotycki kościół Św. Mikołaja w jednym z naroży placu.
Zamek Gniew - Hotel i Muzeum Zamkowe
ul. Zamkowa 3, Gniew
www.zamek-gniew.pl

Nidzica - zamek nad Nidą

Nidzica leżąca na Mazurach to średniowieczny Neidenburg czyli zamek nad Nidą. To najdalej wysunięty punkt na mapie dawnego państwa krzyżackiego. Ta potężna i zarazem malownicza warownia z cegły i kamienia polnego powstała w końcu XIV wieku i dość szybko, bo już w 1414 roku została zdobyta przez Polaków. Zmienne później były jej losy, przypieczętowane w 1945 roku, kiedy Rosjanie zbombardowali budowlę. Szybko jednak odratowano to, co zniszczono i od lat mieści się tutaj miejskie centrum biznesu, kultury i rozrywki.

Podczas zwiedzania zamku odkrywamy kolejne ekspozycje, w tym ciekawą salę z bronią dawnych wojów - chłopów i rycerzy, wykonaną własnoręcznie przez miejscowych pasjonatów. Wśród nich odnajdziesz śmiercionośne młoty, widły, morgenszterny (gwiazdy zaranne), berdysz, korbacz i ciekawostkę - oryginalny topór średniowieczny - autentyczne narzędzie zbrodni. Zamek nie byłby prawdziwym zamkiem bez narzędzi tortur, niektóre mocno działają na wyobraźnię! Tutaj też dowiadujemy się, że Mazurzy mieli polskie korzenie, wskazuje na to tekst modlitwy Ojcze Nasz w gwarze mazurskiej. Mężczyzna po mazursku to gbur - ma wiedzę, majątek, coś znaczy, ale zanim to osiągnie, jest po prostu siurem. Największa i najważniejsza jest na zamku w Nidzicy Sala Rycerska - dawna kaplica i refektarz. Zachwycają tu XV-wieczne polichromie z 1400 roku i gotyckie sklepienie.
Zamek w Nidzicy - Muzeum, restauracja i hotel
ul. Zamkowa 2, Nidzica
https://zamek-nidzica.pl

Olsztyn - zamek z Kopernikiem

Z Mazur przenosimy się na Warmię, do pięknego Olsztyna, gdzie niedaleko uroczego rynku, na wzgórzu wznosi się dobrze zachowany, XIV-wieczny zamek kapituły warmińskiej. Wita przed nim pomnik Mikołaja Kopernika - najsłynniejszego mieszkańca owego zamku, twórcy heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego. Cieszy się wielkim powodzeniem nasz astronom, każdy przysiada mu na kolanach, o czym świadczy wygłaskane, złote udo! Stąd o krok do warowni, nie zniszczonej w zawieruchach XX wieku, bo traktowanej jako kościół, a te w Olsztynie podczas II wojny światowej były ocalone od spalenia.

Warto zawitać na gotyckim zamku w Muzeum Warmii i Mazur, by zobaczyć cenne pamiątki po Koperniku, który mieszkał tu w XVI stuleciu, w całkiem sporym mieszkaniu. Pełnił obowiązki administratora dóbr kapituły, w latach 1516-19 i 1520-21. Nad głową miał cudowne sklepienie kryształowe, tak nazywa się ono fachowo. Jest fantastyczne i oryginalne, rzadko dziś spotykane, a co ciekawe, możesz je tu podziwiać również z góry i zobaczyć dokładnie, jak skomplikowany to element architektury ceglanego zamku. Sala pod sklepieniem prezentuje m.in. pamiątki związane z astronomem. Na jednej ze ścian krużganka zachowała się, również oryginalna, doświadczalna tablica astronomiczna z 1517 roku. Całkiem prawdopodobne, że wykonana własnoręcznie przez Mikołaja Kopernika. To dzięki niej astronom mógł wyznaczyć równonoc wiosenną.
Zamek kapituły w Olsztynie - Muzeum Warmii i Mazur
ul. Zamkowa 2, Olsztyn
http://muzeum.olsztyn.pl

Kętrzyn - na zamku w Rastenburgu

Kętrzyn na Mazurach od momentu powstania w XIV wieku aż do czasów II wojny światowej nosił nazwę Rastenburg. Polski odpowiednik to Rastembork, ale po wojnie funkcjonował bardzo krótko, aż miasto w 1946 roku zyskało miano Kętrzyna, od nazwiska Wojciecha Kętrzyńskiego - historyka z XIX wieku, walczącego z germanizacją Mazur. Murowany zamek powstał dla Krzyżaków przed 1374 rokiem, po nadaniu osadzie praw miejskich, a bronił on krzyżackiego prokuratora przed najazdami Litwinów. Spalony w 1945 roku zamek dziś jest odbudowany z zachowaniem pierwotnego, gotyckiego kształtu. W swych wnętrzach mieści Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego oraz Bibliotekę.

Tutaj poznajemy ważną postać Zofii Licharewej - założycielki kętrzyńskiego muzeum. Mocno zaangażowała się ona po wojnie w ratowanie zabytków Warmii i Mazur, które dziś można podziwiać w muzeach całego regionu. Na mnie wielkie wrażenie na kętrzyńskim zamku zrobiła wystawa gotyckiej rzeźby sakralnej, głównie z XV wieku. Unikatem są tu również pruskie chorągwie pogrzebowe, w tym jedyna zachowana z terenu dawnych Prus chorągiew pogrzebowa dziecka z wizerunkiem zmarłego w wieku 3 lat Botho Eulenburga. No i jeszcze nowinka - multimedialna makieta Kętrzyna, świetna gra światła i słowa, pięknie prezentująca historię miasta. W pobliskiej baszcie natomiast poznasz realia średniowiecznej kuchni, a nawet kilka przepisów na dania tamtych czasów. W system obwarowań miejskich włączono też pobliski gotycki kościół Św. Jerzego, łączący dawniej funkcje sakralne i obronne.
Zamek w Kętrzynie - Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego
pl. Zamkowy 1, Kętrzyn
www.muzeum.ketrzyn.pl

Ryn - cudnie położony zamek wśród jezior

Krzyżacki zamek w Rynie to serce Mazur. Ta XIV-wieczna warownia osadzona jest na wzgórzu, pomiędzy dwoma jeziorami - malowniczym, kameralnym Jeziorem Ołów z pięknym molo i kąpieliskiem oraz Jeziorem Ryńskim, tworzącym Szlak Wielkich Jezior Mazurskich. Tak naprawdę z czasów średniowiecza pochodzi jedno tylko skrzydło, reszta powstała później i dziś cała budowla zamknięta wokół ogromnego dziedzińca tworzy luksusowy kompleks hotelowy z Nowym Spa Księżnej Anny. To ona według legendy jest dobrym duchem zamku - Białą Damą przechadzającą się nocą po murach po tym, jak zamurowano ją tutaj żywcem w ramach niedotrzymanej umowy jej męża - księcia Witolda z Krzyżakami.

Zobacz też nasz film o gotyckich zamkach 🙂

Ryński zamek, tak jak inne okoliczne warownie gotyckie, jest dostępny do zwiedzania, podczas którego spacerujemy zamkowymi korytarzami, zaglądamy do Kapitularza, restauracji w Refektarzu i na spektakularny, zadaszony dziedziniec wewnętrzny, gdzie serwuje się iście królewskie śniadanie. Trudno też nie dać się skusić miejscowej Winiarni. Niezapomniany jest pobyt na zamku w Rynie, w którym kończymy naszą podróż Szlakiem Zamków Gotyckich północnej Polski.
Zamek Ryn - hotel i restauracja
ul. Plac Wolności 2, Ryn
www.zamekryn.pl

------

Zrealizowanie tego artykułu na zlecenie Warmińsko-Mazurskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej jest działaniem projektu nr PR/1/008/2018 ‘Tourism beyond the boundaries – tourism routes of the cross-border regions of Russia and North-East Poland’ Turystyka bez granic – szlakami turystycznymi na obszarach transgranicznych Rosji i północno-wschodniej Polski, realizowanego z Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Rosja 2014-2020, dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej.

Niniejszy artykuł został opracowany przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Rosja 2014-2020. Za treść niniejszego artykułu odpowiada Warmińsko-Mazurska Regionalna Organizacja Turystyczna i w żadnym wypadku nie należy przyjmować, że odzwierciedla on stanowisko Unii Europejskiej, Instytucji Zarządzającej lub Wspólnego Sekretariatu Technicznego PWT  Polska-Rosja 2014 - 2020.