Obóz Koncentracyjny Gross-Rosen
Chodzi mi o Obóz Gross-Rosen, który został utworzony w sierpniu 1940 roku jako filia KL Sachsenhausen, której więźniowie przeznaczeni byli do pracy w miejscowym kamieniołomie granitu. Pierwszy transport przybył tam 2 sierpnia 1940 roku. 1 maja 1941 roku Arbeitslager Gross-Rosen uzyskał status samodzielnego obozu koncentracyjnego. W pierwszych dwóch latach istnienia KL Gross-Rosen był małym obozem nastawionym w dalszym ciągu na obsługę kamieniołomu. Mordercza 12-godzinna praca w kamieniołomie, głodowe racje żywnościowe, brak należytej opieki lekarskiej, nieustanne maltretowanie i terroryzowanie więźniów zarówno przez załogę SS, jak i więźniów funkcyjnych powodowały dużą śmiertelność, a KL Gross-Rosen był postrzegany jako jeden z najcięższych obozów koncentracyjnych.
Zasadnicza rozbudowa obozu Gross-Rosen przypadła na rok 1944, zmienił się również jego charakter; obok centrali w Gross-Rosen powstały liczne filie (około 100) zlokalizowane przede wszystkim na terenie Dolnego Śląska, Sudetów i Ziemi Lubuskiej.
Do największych należały obozy: AL Fünfteichen w Jelczu, 4 obozy we Wrocławiu (Breslau), Dyhernfurth w Brzegu Dolnym, Landeshut w Kamiennej Górze, oraz zespół obozów Riese zlokalizowanych w Górach Sowich. Ogółem przez Gross-Rosen - obóz macierzysty i jego filie - przeszło około 125 000 więźniów, w tym również więźniowie nie rejestrowani, przywożeni do obozu na egzekucję, np. 2 500 radzieckich jeńców wojennych.
Do najliczniejszych grup narodowościowych w obozie należeli Żydzi (obywatele różnych państw europejskich), Polacy, oraz obywatele byłego Związku Radzieckiego.
Szacunkowa liczba ofiar obozu Gross-Rosen wynosi około 40 000.
W lutym 1945 r. więźniowie obozu głównego w Rogoźnicy zostali ewakuowani i 13 lutego odszedł ostatni transport. Opustoszały obóz zajęła ówczesna Armia Radziecka, a następnie w marcu 1947 r. przekazała go oficjalnie władzom polskim, które przystąpiły do uporządkowania terenu oraz do zabezpieczenia pozostałości poobozowych.
Na tą okoliczność 11.09.1947 r. powstał Komitet Ochrony Gross-Rosen. Ogłoszono konkurs na projekt mauzoleum, upamiętniającego ofiary KL Gross-Rosen, i zaczęto zbierać fundusze na jego budowę. 2.11.1947 r. odbyła się uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod pomnik-mauzoleum według projektu Adama Prockiego. Jego odsłonięcia dokonano jesienią 1953 r. w mauzoleum umieszczono prochy więźniów. W 1963 r. zdjęto z kamiennego cokołu postać z brązu. W 1985 r. dobudowano do pomnika-mauzoleum dwa skrzydła, w których umieszczono ziemię pobraną z terenów byłych podobozów KL Gross-Rosen.
Na terenie poobozowym zachowały się: brama obozowa wraz z dwiema przyległymi wartowniami; fundamenty bloków i krematorium; dzwon obozowy; części piwniczne łaźni, kuchni więźniarskiej, tkalni oraz bloku 9/10; piec krematorium polowego, ściana śmierci - miejsce masowych egzekucji więźniów (dziś w tym miejscu umieszczone są tablice pamiątkowe poświęcone ofiarom obozu); fragmenty ogrodzenia obozu. Zachowało się również, wpisane w 1992 r. do Rejestru Zabytków, stare wyrobisko w kamieniołomach - jedno z dwu głównych miejsc pracy więźniów.
Ze względu na charakter miejsca, cały teren byłego obozu koncentracyjnego, to nic innego jak cmentarz tysięcy ofiar, dla tego też nie są pobierane opłaty za wstęp.
Ekspozycje Muzeum w Rogoźnicy czynne są codziennie:
W okresie od 1 maja do 30 września w godz. 8:00 - 19:00
W okresie od 1 października do 30 kwietnia w godz. 8:00 - 16:00
W programie zwiedzania jest dodatkowo płatna projekcja filmu – 30 min. : grupa – 25 zł.; indywidualnie – 2 zł.
Dojazd do Muzeum: wieś Rogoźnica leży 7 km od Strzegomia, przy trasie Strzegom - Legnica (droga krajowa nr 374). We wsi znajduje się stacja kolejowa oraz przystanek PKS.
