Olkusz. Atrakcje, które warto zwiedzić
Olkusz to bardzo ciekawe, historyczne miasto położone w województwie małopolskim, przy tzw. starej drodze krakowskiej (nr 94, E40), na południowo - zachodnich krańcach atrakcyjnej Jury Krakowsko-Częstochowskiej, niedaleko Sławkowa.
Historia Olkusza
Powstanie pierwszej osady dającej początek miastu łączone jest z występowaniem na tym terenie bogatych złóż galeny, którą wydobywano tu od najdawniejszych czasów. Pozyskiwano z niej ołów i srebro, dlatego też Olkusz nazywany bywa Srebrnym Miastem, a że te kruszce z powodzeniem wydobywano tutaj już w średniowieczu, Olkusz nazywa się też "kolebką polskiego górnictwa". Górnictwo rozpoczęło się na terenie miasta w XII wieku, ale największą sławę zyskał dzięki niemu Olkusz w XVI stuleciu, kiedy istniało tu 300 kopalń rud ołowiu, pod nadzorem króla Zygmunta Augusta.
Król ten na olkuskim rynku założył nawet jedyną wówczas w Polsce królewską mennicę, a pierzeja, na której mennica stała, do dziś nosi nazwę Kwartału Królewskiego. Obecnie mieści się tu budynek starostwa, pięknie zrewitalizowany, a w dawnych piwnicach, jeszcze m.in. mennicy kryje się trasa turystyczna w ciekawy sposób obrazująca olkuskie górnictwo i inne akcenty dziejów miasta.
W XVII wieku górnictwo na tych terenach mocno podupadło, podniosło się jeszcze w XIX wieku, ale wtedy nie wydobywano już tutaj srebra, a cynk i ołów. W czasach świetności Olkusz był w szóstce najbardziej znaczących miast Polski, dziś stracił nieco na znaczeniu, ale warto odwiedzić Olkusz i poznać jego ciekawą historię oraz zabytki. W pięknej jurajskiej okolicy nie zabraknie też atrakcji.
Atrakcje w Olkuszu
Zabytków i ciekawych atrakcji w Olkuszu oraz najbliższej okolicy znajdziesz sporo, toteż warto zaplanować sobie tutaj cały dzień, a nawet dłuższy pobyt. Poznaj najlepsze atrakcje Olkusza!
1. Podziemny Olkusz
Podziemny Olkusz to najnowsza atrakcja miasta, na dwóch podziemnych trasach turystycznych na rynku - w podziemiach dawnego ratusza i w piwnicach starostwa, ukazana jest w fantastyczny sposób historia miasta i górnictwa srebra, ołowiu i później cynku. Multimediom i ciekawostkom nie ma tu końca, nawet dzieci znajdą elementy, które je zainteresują.
Naprawdę warto zobaczyć tę ekspozycję, już sama architektura piwnic starostwa robi niemałe wrażenie, te stare podziemia robią niesamowity klimat, a dodatkowo budynek starostwa oferować będzie restaurację, sale konferencyjne i pokoje gościnne z widokiem na klimatyczny rynek lub zrekonstruowaną basztę
2. Zamek Rabsztyn
Zaledwie 3 km od Starego Miasta Olkusza wznosi się na jurajskim wzgórzu jedno z orlich gniazd - zamek Rabsztyn, który od kilku lat przechodził gruntowną rewitalizację i będzie otwarty dla turystów od wiosny 2021 roku. To gotycki zamek, powstały jako królewska warownia jeszcze w XIII wieku, a z czasem rozrosła się w wielki kompleks zamku górnego, średniego, dolnego i renesansowego pałacu z przełomu XVI i XVII wieku.
Do dziś zachowały się jedynie ruiny tych budowli, które częściowo zostały odbudowane, odgruzowane i dostosowane do przyjemnego zwiedzania. W piwnicach pałacu czekać będzie nawet kawiarnia, zaś na wieży zamku górnego taras widokowy. Niedaleko zamku warto też zobaczyć Chatę Kocjana, w której poza małą ekspozycją etnograficzną poznasz historię wybitego konstruktora szybowców i szefa wywiadu lotniczego AK, który odkrył tajemnice niemieckich broni V1 i V2
3. Pustynia Błędowska
Pustynia Błędowska to unikat nie tylko w skali kraju, ale i Europy, to największe w tej części świata otwarte piaski śródlądowe. Co jeszcze bardziej ciekawe, przez środek pustyni płynie rzeka Biała Przemsza. Geneza powstania Pustyni Błędowskiej wiąże się właśnie z olkuskim górnictwem i wyrębem okolicznych lasów oraz odwadnianiem podziemnych chodników.
W XX wieku pustynia sukcesywnie zarastała, ale po rekultywacji i odchwaszczeniu pozostała tu głównie niska roślinność, typowo pustynna. Wielkie połacie otwartych piasków - wydmy i pola deflacyjne wyglądają niesamowicie i stwarzają niecodzienną scenerię. Można ją podziwiać np. z punktów widokowych - Róży Wiatrów i Czubatki w Kluczach oraz Dąbrówki w Chechle.
Róża Wiatrów ul. Bolesławska, Klucze
Czubatka, ul. Górna, Klucze
Dąbrówka, ul. Pustynna, Chechło
4. Rynek w Olkuszu
Serce Olkusza stanowi klimatyczny i całkiem spory rynek - główny plac miasta. W ostatnich latach przeszedł on gruntowną rewitalizację i teraz prezentuje się wspaniale. Przy okazji odkryto tu ślady dawnego, średniowiecznego Ratusza, z ciekawymi podziemiami. Dwie ściany ratusza zrekonstruowano. Przy nich znajduje się zejście do ciekawej, multimedialnej podziemnej trasy turystycznej. To jeden z dwóch elementów Podziemnego Olkusza.
Na rynku olkuskim warto też odwiedzić budynek starostwa, w którym wkrótce czekać będzie restauracja, a w piwnicach kolejny element Podziemnego Olkusza. Po przeciwnej stronie placu zaprasza Muzeum Regionalne PTTK, obok fontanna, a kilkadziesiąt metrów dalej Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej (Punkt IT, ul. Floriańska 5)
5. Srebrny Szlak Gwarków Olkuskich
Nawiązując do dawnych górniczych tradycji miasta, Olkusz zaprasza na Srebrny Szlak Gwarków Olkuskich czyli po prostu górników wydobywających kruszec. Figury gwarków stanęły w różnych ważnych punktach miasta, m.in. przy zejściu do podziemi ratusza, budynku starostwa, zrekonstruowanej baszcie czy gotyckiej farze. Każdy z tych gwarków przedstawia ważne zajęcie, np. tam, gdzie siedzibę miał żupnik - królewski zwierzchnik olkuskich kopalni i gdzie istniała dawniej królewska mennica, stoi gwarek wybijający monety.
Szlak Gwarków to zarazem Quest, spacerując z ulotką lub telefonem można rozwiązywać zagadki i udać się na końcu po upominek do Punktu Informacji Turystycznej przy ulicy Floriańskiej. To świetny sposób na aktywizację dzieci!
6. Muzeum Afrykanistyczne w Olkuszu
Dla miłośników wojaży z pewnością interesującym okaże się Muzeum Afrykanistyczne - jedno z ciekawszych muzeów tego typu w całej Polsce, w którym zobaczyć można bogate zbiory przedmiotów pochodzących z Czarnego Lądu. Muzeum nosi imię Dra Bogdana Szczygła i Bożeny Szczygieł-Gruszyńskiej. To twórcy i darczyńcy muzeum, którzy podczas podróży na Czarny Ląd w XX wieku zgromadzili bogatą kolekcję etnograficzną.
Szczególnie polecam zwrócić uwagę na "chatę Tuaregów". W tym samym budynku MOK-u olkuskiego warto zajrzeć do Muzeum Twórczości Władysława Wołkowskiego z "Koncepcją Mieszkania Poetyckiego", stworzoną przez tego artystę, nazywanego "Michałem Aniołem od Wikliny" oraz na Kolekcję Minerałów Ziemi Olkuskiej i Skamieniałości Jury Krakowsko - Częstochowskiej
7. Baszta w Olkuszu
Nieopodal Rynku, za bazyliką i budynkiem starostwa warto zobaczyć basztę w Olkuszu. Choć to nie jest oryginał, bo basztę zrekonstruowano w II połowie XX wieku, to jednak wiernie oddaje charakter dawnych, średniowiecznych obwarowań miejskich, pochodzących jeszcze z czasów Kazimierza Wielkiego. Wraz z uruchomieniem restauracji w starostwie, w Baszcie powstanie kawiarnia i miała ekspozycja muzealna
8. Bazylika Św. Andrzeja w Olkuszu
Olkusz kryje do dziś zachowany, bardzo cenny zabytek architektury. To Bazylika Mniejsza Św. Andrzeja Apostoła - stara, gotycka fara o bogatym wystroju wnętrza. Ta świątynia powstała na przełomie XIII i XIV wieku i z tego okresu zachowało się prezbiterium. We wnętrzu na uwagę zasługuje wiele elementów wyposażenia, w tym na pewno unikatowe organy. Obok kościoła stoi wysoka na 63 metry Dzwonnica z początku XX wieku
9. Grodzisko Stary Olkusz
Kilka kilometrów od Olkusza, przy drodze krajowej nr 94 jadąc w stronę Górnego Śląska, warto zobaczyć po lewej stronie średniowieczne grodzisko Stary Olkusz. Wystarczy podejść kilkaset metrów od zatoczki przy drodze, by zobaczyć fundamenty gotyckiego kościółka i fosę z wałami otaczającymi dawne grodzisko.
10. Rezerwat Pazurek
Ten ciekawy rezerwat powstał nieco na północ od zamku Rabsztyn, na jurajskim wzgórzu, wśród cudnego lasu bukowego z jurajskimi skałkami. Pomiędzy bukami pradawnych lasów porasta przylaszczka i wonny czosnek niedźwiedzi. Warto tu zawitać wiosną, kiedy te rośliny kwitną. Najbardziej efektowne są tu jednak Zubowe Skały wyrastające nagle przed oczyma. To najwyższe miejsce w rezerwacie, o wysokości 440 m n.p.m, tworzy swoiste skalne miasto.
Niedaleko wznosi się też Januszkowa Góra (449 m n.p.m.), którą można obserwować z baszty zamku Rabsztyn. Jeśli wierzyć legendzie, jej nazwa wywodzi się od zbójnika Janusza, który chronił się w tutejszej jaskini - Januszkowej Szczelinie - drugiej co do głębokości jaskini na Jurze (56 metrów), niestety niedostępnej dla turystów ze względu na konieczność użycia sprzętu do jej penetracji
Olkusz - gdzie zjeść i spać?
Olkusz turystycznie ciągle się rozwija, jego nowe odkrycie nastąpiło w 2021 roku, kiedy na odwiedzających otworzył się Podziemny Olkusz. W budynku starostwa powstanie restauracja i pokoje gościnne na poddaszu, zaś w pobliskiej baszcie można w kawiarni napić się kawy i zjeść ciacho czy deser. Na rynku czeka też Restauracja Batorówka ze smacznym jadłem i pysznymi deserami. Ich wielkość zrobiła na nas niesamowite wrażenie. Polecam też jak najbardziej Zajazd Podzamcze w Rabsztynie, gdzie czeka karczma z dobrym, swojskim jadłem oraz pokoje hotelowe.
Noclegi w Olkuszu
Mapa z zaznaczonymi atrakcjami
